.
Grzegorz Wojciechowski
.
Jednym ze znaków firmowych Sycylii, oprócz mafii, antycznych zabytków kultury, specyficznej kuchni i dialektu jest bez wątpienia sycylijski barok, będący w dużej mierze spuścizną po hiszpańskim panowaniu na wyspie. Barokowe budowle, głównie kościoły znajdują się w prawie każdym miasteczku i wiosce. Jest jednak miasto, które uchodzi za największy skansen barokowych budowli znajdujących się na Sycylii – to Noto, niewielkie miasteczko położone w południowej części wyspy, około 30 km na południe od Syrakuz, którego centrum wpisane jest na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. Chociaż nie jest zbyt duże, liczy bowiem niewiele ponad 20 000 mieszkańców, zdecydowanie należy je uznać za jedno z najpiękniejszych, nie tylko na Sycylii, ale również i w całej Italii.
Miało ono dwa życia, których cezura czasowa to rok 1693, kiedy to 11 stycznia z olbrzymią siłą zatrzęsła się ziemia, niszcząc to stare miasto o greckich i rzymskich tradycjach, z tej dawnej miejscowości pozostały tylko bardzo nieliczne fragmenty starych budowli. Zginęło wówczas około 1000 mieszkańców Noto, a prawie wszyscy którzy ocaleli pozostali bez dachów nad głowami.
Zaraz po tragedii został powołany generalny wikariusz do spraw odbudowy miasta, został nim Giuseppe Lanza. Postanowiono, że miasto zostanie odbudowane, ale w innym bardziej dogodnym miejscu na płaskowyżu Meti, oddalonym o około 10 km od tego starego zniszczonego przez kataklizm.
Dla planistów tworzących koncepcję nowego organizmu miejskiego, było niezwykle ważne to, że nie musieli ograniczać się obecnością licznych obiektów, które zakłócałyby ich wizję, plac przyszłej budowy stanowił płaski równy dwupoziomowy niezabudowany teren. Planiści podzielili nowe Noto na dwie części. Części dolnej, gdzie zaplanowano budowę najważniejszych gmachów, pałaców i kościołów, której głównymi punktami są trzy place, połączone są ze sobą ulicami oraz części górnej, w której zlokalizowane zostały domy mniej zamożnych mieszkańców.
Noto powstawało praktycznie przez całe XVIII stulecie, wkład w jego budowę wniosło wielu wybitnych architektów, między innymi: holenderski inżynier i architekt wojskowy Karol Grunenberg, matematyk i geodeta Giovanniemi Batista Landolina, jezuita Angelo Italia, włoski architekt wojskowy Giuseppe Formenti, a także architekci Rosario Gagliardi, Paolo Labisi, Vincenzo Sinatra, Antonio Mazza.
.
Uliczka w Noto, fot. Grzegorz Wojciechowski
.
Główną ulicą jest obecna Corsa Vittorio Emanuele II, która rozpoczyna się od bramy, imitującej łuk tryumfalny obecna jej nazwa to Porta Reale – Brama Królewska, ale niegdyś nosiła imię władcy Królestwa Obojga Sycylii Ferdynanda II, postaci koszmarnej w dziejach tej wyspy, który przybył tu w roku 1838 i z tego właśnie okresu pochodzi ta budowla. Zaraz za bramą znajduje się Gierdino Pubblico park miejski, będący popularnym miejscem spotkań mieszkańców, stąd też odjeżdżają autobusy na odległą o kilka kilometrów plażę. Główna ulica miasta przecina trzy place, na każdym z nich znajduje się barokowy kościół z bogato rzeźbionymi fasadami. Pierwszy z nich to Piazza Immacolata, gdzie znajduje się kościół San Francesco all’Immacolata zbudowany w latach 1704-1748 przez Vincenzę Sinatrę. Znajduje się tu też gmach seminarium duchownego. Idąc dalej dochodzimy do głównego i najpiękniejszego placu jakim jest Piazza Municipio, znajduje się tutaj ratusz miejski wzniesiony również w połowie XVIII wieku przez Sinatrę, nosi on nazwę Palazzo Ducezio, jego fasadę zdobią liczne kolumny w stylu klasycystycznym. We wnętrzu tego budynku, gdzie obecnie są biura, znajduje się również wielka sala wykonana w stylu Ludwika XV z licznymi złoconymi sztukateriami.
Naprzeciwko ratusza znajduje się Duomo czyli katedra, niezwykle okazały duży budynek zaprojektowany przez włoskiego architekta Gagliardiego. Po bokach fasady znajdują się dewie wieże, we wnętrzu kościoła zaś liczne i bardzo ładne freski. Do katedry wchodzi się przez wspaniale zaprojektowane przez Paola Labisiego schody. W roku 1996 doszło do katastrofy budowlanej, w wyniku której zawaliła się kopuła, do zdarzenia doszło nocą dlatego na szczęście nie było ofiar w ludziach. Niewątpliwie było to wynikiem zaniedbań władz, bowiem już wcześniej pojawiały się na murach katedry pęknięcia.
Trzecim z reprezentacyjnych placów jest Piazza XVI Maggio, na którym znajduje się kościół San Domenico. Niegdyś mieścił się tu klasztor, ale w roku 1866 po obaleniu przez Garibaldiego Królestwa Obojga Sycylii zakonnicy zostali zmuszeni do jego opuszczenia. Kościół sycylijski był bowiem jednym z największych posiadaczy ziemskich, zgromadził przez wiele stuleci ogromne skarby i bardzo mocno przyczynił się do skrajnej nędzy tutejszego ludu.
Naprzeciwko kościoła znajduje się gmach miejskiego teatru – Teatro Comunale pochodzący z lat 1737-1756.
Do innych ważnych budowli należą między innymi Palazzo Nicolaci Villadorata, Palazzio Landolina, Chiesa del Croceffiso, a także wiele innych kościołów.
Górna dzielnica miasta, nie jest tak wystawna jak ta patrycjuszowska, bowiem zamieszkiwała ja głównie ludność uboga, ale i tam można znaleźć wiele barokowych architektonicznych perełek, w tym licznych kościołów.
W Noto znajduje się również muzeum miejskie, które warto jest odwiedzić. W kolekcji dominują artefakty znalezione na terenie Noto Antica i w okolicy, a pochodzące z okresu kolonizacji greckiej i późniejszego panowania rzymskiego.
Artykuł objęty prawami autorskimi. Kopiowanie i publikowanie bez wiedzy i zgody autora zabronione.
Tekst był publikowany w miesięczniku „Na szlaku” maj 2020.
.
Pierwsze powstanie niewolników sycylijskich 138 r. p. n. e. – 132 r. p. n. e.
Cefalu, urocze sycylijskie miasteczko ze wspaniałą normańską katedrą
Wiosna Ludów na Sycylii. Zdobycie Mesyny przez gen. Filangieri
