Artykuły

Stan obecny i perspektywy socjalizmu nie tylko w Chinach

.

Zbigniew Wiktor /prof. zw. dr hab./

Emerytowany prof. Uniwersytetu Wrocławskiego

 

 .

            Stan obecny i perspektywy socjalizmu nie tylko w Chinach

.

Spis treści:

  1. Podstawowe przyczyny upadku „realnego socjalizmu” w ZSRR i KDL-ach w Europie;
  2. Znaczenie marksizmu, w szczególności marksizmu w XXI wieku;
  3. Relacje między ustrojem kapitalistycznym a socjalistycznym;
  4. Układ sił międzynarodowych i ocena obecnej sytuacji międzynarodowej;
  5. Globalizacja;
  6. Kwestia wspólnych wartości ludzkich;
  7. Czy jest możliwe globalne zarządzanie;
  8. Ocena obecnego globalnego porządku;
  9. Globalna zmiana klimatu;
  10. Ocena ubóstwa na świecie;
  11. Socjalizm z chińską specyfiką;
  12. Myśl Xi Jinpinga o socjalizmie z chińską specyfiką w nowej erze;
  13. Plany dalszego rozwoju Chin;
  14. Zapowiedź zmian w polityce społecznej;
  15. Nowe sprzeczności klasowe i bariery dalszego wzrostu w Chińskiej Republice Ludowej; 16. Chińska Republika Ludowa a Polska;
  16. Rozwój polsko-chińskiej współpracy w okresie Inicjatywy Pasa i Szlaku;
  17. Rozwój handlu między Polską a Chinami;
  18. Spotkanie prezydenta Polski Andrzeja Dudy i prezydenta ChRL Xi Jinpinga w Pekinie – Przełom czy kurtuazyjna wizyta;

Literatura.

 .

  1. Podstawowe przyczyny upadku „realnego socjalizmu” w ZSRR i KDL-ach w Europie

Obecny światowy ruch socjalistyczny (nazywany też komunistycznym) przeżywa duże osłabienie a nawet załamanie. Stało się tak z powodu upadku dawnej Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, co nastąpiło ostatecznie w 1991 r. Wcześniej w 1989 r.  upadły dawne kraje demokracji ludowej (KDL) w Europie, a więc Polska Ludowa, socjalistyczna Czechosłowacja, ludowe Węgry, Rumunia, Bułgaria, Jugosławia, Albania i Niemiecka Republika Demokratyczna. Procesom tym towarzyszyła wcześniejsza erozja ideowo-polityczna rządzących tam partii robotniczych, z nazwy komunistycznych, które w decydującej większości albo przeszły na pozycje rewizjonistyczne albo się rozwiązały, jak Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, która w styczniu 1990 r. na swym ostatnim  XI Zjeździe rozwiązała się, popełniając polityczne samobójstwo. Klasowo-politycznie była i jest za to odpowiedzialna odrodzona burżuazja (przede wszystkim dawna warstwa  wykonawczo – administracyjna), w znacznym stopniu powiązana  z  ośrodkami światowej burżuazji  i głównymi państwami imperialistycznymi a personalnie ówczesne gremia kierownicze , w szczególności  przywódcy partyjni, np. w ZSRR M. Gorbaczow i B. Jelcyn a w Polsce gen. W. Jaruzelski i ostatni 1. sekretarz PZPR M.F. Rakowski. Na podkreślenie zasługuje, że nie upadły partie komunistyczne w państwach socjalistycznych i krajach demokracji ludowej w Azji (poza Mongolią) i na Kubie.

Była to wielka porażka a nawet klęska ruchu socjalistycznego od czasów Komuny Paryskiej. Decydujące znaczenie miała erozja i upadek KPZR jako największej partii komunistycznej we wspólnocie socjalistycznej i ZSRR jako dotychczas  największego i najsilniejszego państwa socjalistycznego na świecie, będącym także uznanym na arenie międzynarodowej mocarstwem światowym. Zaprzepaszczony został wielki dorobek ekonomiczny, społeczny i kulturalno-ideowy radzieckiej klasy robotniczej i innych klas i warstw ludzi pracy ZSRR, a także jego wielki autorytet na arenie międzynarodowej. Ostatecznie upadła także wspólnota państw socjalistycznych, mająca wielki wpływ na postępowy i socjalistyczny bieg wydarzeń w polityce międzynarodowej, głównie zapobieżenia groźbie wojen, obrony pokoju i wspierania postępowych sił na świecie. Odrodziła się kontrrewolucja krajowa, wewnętrzna, która poszła na uległość i współpracę  z burżuazyjno-zagraniczną kontrrewolucją, głównie w USA i Zachodniej Europie a w kategoriach polityki międzynarodowej i wojskowej uznanie ich hegemonii i podległości wojenno- militarnej paktu NATO. W konsekwencji obalono władzę  klasy robotniczej i innych ludzi pracy tych krajów, utracili nie tylko suwerenność swych państw, zostali także pozbawieni licznych praw ekonomicznych i społecznych z okresu socjalizmu, ich zakłady pracy zlikwidowano, a oni w większości wyrzuceni zostali na bruk jako bezrobotni lub musieli wyjeżdżać na nowe „saksy” do Niemiec, Anglii itd., niektórzy przechodzili na głodowe wcześniejsze emerytury.

W następstwie nastąpiło duże osłabienie ruchu socjalistycznego i komunistycznego nie tylko w krajach d. ZSRR i KDL-ach, ale także w całej Europie i na świecie. Klasa robotnicza utraciła nie tylko podmiotowość polityczną jako główny suweren  państwa, utraciła także podmiotowość ekonomiczną jako społeczny właściciel środków produkcji, licznych fabryk, nowoczesnych kombinatów. Ocenia się, że w Polsce w rezultacie tzw. transformacji głównie w latach 1990-2000

gospodarka polska utraciła ok. 5 mln nowoczesnych stanowisk pracy, których wartość wynosiła wiele bln nie ówczesnych inflacyjnych złotych  lecz dolarów. Dla porównania dodajmy, że w d. NRD proceder ten kosztował utratę ok. 3,5 mln miejsc pracy, w Czechosłowacji 3 mln. W konsekwencji osłabione zostały bądź nawet zerwane naturalne więzi solidarności klasowej  i socjalno-zawodowej  polskiej klasy robotniczej, dodatkowo osłabione przez jej rozbicie ideowo-polityczne za sprawą reakcyjnej i antykomunistycznej „Solidarności” i Kościoła rzymsko-katolickiego.

Odrodziły się stare partie socjaldemokratyczne lub socjalistyczne, nawiązujące do prawicowego nurtu reformistycznego i rewizjonistycznego ruchu robotniczego. Popierały one ongiś partie i rządy burżuazyjne, co zakończyło się krachem II Międzynarodówki. Ponosiły one dużą odpowiedzialność za ideowo-polityczne osłabienie i rozbrojenie ruchu robotniczego, przyłączyły się w większości do partii prowojennych, a po I wojnie światowej jej kierownictwa zasilały rządy burżuazyjno-kapitalistyczne. Z reguły stawały na pozycjach antykomunistycznych, co oznaczało negację marksizmu, w szczególności marksizmu-leninizmu i co także charakteryzuje współczesne  socjaldemokratyczne i socjalistyczne (z nazwy) partie. Historia XX w. dowodzi, że socjaldemokracja stała się klasową rezerwą utrzymania władzy burżuazji i  panowania klasowego wielkiego kapitału, nawet w jej najbardziej reakcyjnej faszystowskiej formie. Przyczyniły się do wybuchu I. i  II. wojny światowej  oraz popierania władztwa wielkiego kapitału  po 1945 r.   Prawicowy rewizjonizm ponosi historyczną odpowiedzialność za ideologiczną erozję i osłabienie partii robotniczych i komunistycznych i przyczynienie się do pokojowej transformacji  realnego socjalizmu w brutalny kapitalizm pod hasłem „demokracji”.  W konsekwencji obniżył się także autorytet socjalizmu nie tylko wśród klasy robotniczej, także klas i warstw pośrednich.

Współczesny ruch komunistyczny nie tylko w Polsce stoi na stanowisku, że w obecnej sytuacji totalnego panowania kapitalizmu i dyktatury burżuazji w Europie trzeba­ mimo wszystko szukać porozumienia i współpracy z socjaldemokratami, gdyż obie partie łączy często robotnicza baza i wspólny front walki z wyzyskiem kapitalistycznym, a dzielą różnice ideowo-polityczne z liderami partii  socjaldemokratycznych, mające charakter programowo-strategiczny. Socjaldemokraci  w ciągu  130 letniej historii nie zmienili klasowego charakteru  państwa kapitalistycznego, podejmowane reformy socjalne przynosiły ograniczone rezultaty i w rzeczywistości nurty te pełnią rolę agentury burżuazji w ruchu robotniczym, które ideowo i politycznie rozbrajają i osłabiają ruch robotniczy. Co gorsze, nurty socjaldemokratyczne w schyłkowych partiach komunistycznych ZSRR i KDL-ów dążyły nie tylko do reformizmu ale wręcz do obalenia ustroju socjalistycznego w tych państwach, co stało się ostatecznie w latach 1989-91, dokumentując ich szkodliwą i zdradziecką rolę w ruchu robotniczym.

Obniżył się także ogólny poziom kultury społeczeństwa, nastąpił wzrost wartości i zachowań religijnych i upadek autorytetów racjonalnych i naukowych. Pod wieloma względami polskie społeczeństwo zwraca się ku zacofaniu nie tylko społecznemu, także kulturalnemu, szerzą się stare zabobony, obskurantyzm i fanatyzm religijny. W następstwie nastąpił znaczący spadek wartości i idei socjalistycznych w społeczeństwie, o czym świadczą niskie stany liczbowe odrodzonych nowych partii komunistycznych, socjalistycznych, postępowych stowarzyszeń a nawet lewicowych, klasowych związków zawodowych, które dodatkowe poddane są presji i prześladowaniom policyjno-prokuratorskim i sądowym, co w szczególności jest udziałem Komunistycznej Partii Polski.

Perspektywy odnowienia nie tylko polskiego, także światowego ruch komunistycznego mogą się zwiększyć wraz z pogłębianiem kryzysu w państwach kapitalistycznych, imperialistycznej polityki USA i ich klasowych sojuszników, nowych wojen, bez których kapitalizm i imperializm nie mogą funkcjonować, wzrostu wyzysku. Będą one prowadzić do pogłębiania się  sprzeczności między światem pracy i światem kapitału, w szczególności antagonistycznych, które będą rezultowały wzrostem walk strajkowych, demonstracji i protestów, konsolidacji i wzrostem świadomości klasowej nowej młodej klasy robotniczej, odpowiadającej warunkom i możliwościom rozwojowym nowych sił wytwórczych, społeczeństwa wiedzy, epoki automatyzacji i robotyzacji produkcji,  nowoczesnych środków komunikacji, koncentracji procesów wytwórczych i kształtowania się ponadnarodowych sieci produkcyjnych i handlowych.

Ta perspektywa walki klasowej oparta jest na dotychczasowej chłodnej analizie antagonistycznych sprzeczności między kapitałem a pracą. które w historii przybierały nawet ekstremalny wojenny charakter. Tego niebezpieczeństwa nie można wykluczyć w skali nie tylko lokalnej także światowej, o czym świadczy historia XX w. oraz nasilające się obecnie ogniska zapalne, np. Irak, Syria, Libia, Afganistan, a obecnie Ukraina. Przypomnijmy, że wojny napastnicze są zabronione przez prawo międzynarodowe, ale siły imperialistyczne nie respektują  tego zakazu bądź uciekały się do pokrętnej interpretacji zakazu lub stworzyły nowy rodzaj konfliktu wojennego w postaci wojny hybrydowej. Wielkie znaczenie w uniknięciu globalnej katastrofy wojennej ma i będzie miała obronna polityka Chińskiej Republiki Ludowej i jej sił zbrojnych, które stoją na straży bezpieczeństwa ChRL i pokoju na świecie.  Jednocześnie siły postępu i socjalizmu na świecie muszą się na nowo organizować i tworzyć międzynarodowy front obrony przed zakusami imperializmu. Celowe jest rozważenie możliwości powołania nowej Międzynarodówki Komunistycznej, która powinna funkcjonować na w pełni demokratycznych zasadach i w oparciu o wartości internacjonalizmu proletariackiego, nie tyle jako centrum kierownicze, lecz forum wymiany poglądów na temat strategii i taktyki międzynarodowego ruchu komunistycznego, walki z kapitalizmem i imperializmem, o pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe, przy czym ważną rolę w tym procesie może odegrać Komunistyczna Partia Chin jako największa partia komunistyczna na świecie, kierująca największym państwowo zorganizowanym oddziałem klasy robotniczej i narodem świata oraz jest przodującym mocarstwem socjalistycznym o uznanym autorytecie  międzynarodowym. Nie oznacza to, że siedziba takiej organizacji musi być w Pekinie lub Szanghaju. Z wielu powodów lepsza byłaby np. czeska Praga lub kubańska Havana. Całkowite odparcie globalnego niebezpieczeństwa wojny jest możliwe w rezultacie nowych zwycięskich rewolucji socjalistycznych w głównych państwach kapitalistycznych i zdobycie inicjatywy ideowo-politycznej przez siły pokoju i socjalizmu. Bez tego przyszłość naszej planety będzie bardzo mroczna a nawet może potoczyć się ku wielkiej katastrofie ludzkości.

.

  1. Znaczenie marksizmu, w szczególności marksizm w XXI wieku

Marksizm powstał i ukształtował się w swych podstawowych twierdzeniach w poł. XIX w. jako wynik syntezy niemieckiej klasycznej filozofii, głównie Hegla, angielskiej ekonomii politycznej, głównie Smitha i Ricardo i francuskiego utopijnego socjalizmu, głównie Mably’ego, Saint Simona, które przejęte zostały przez  K. Marksa i F. Engelsa, nadane im zostały materialistyczne interpretacje, które były rozwijane w dalszych latach, później także przez ich uczniów. Marksizm ukształtował się nie tylko jako dyscyplina naukowo-teoretyczna, ale jego podstawowe twierdzenia wykorzystane zostały przez  ruch robotniczy jako ideologia naukowego socjalizmu (komunizmu) proletariatu w jego walce z wyzyskiem kapitalistycznym i o wyzwolenie klasy robotniczej spod panowania kapitału i o wolność człowieka, szczególnie człowieka pracy. Było to marzenie od wieków towarzyszące ludzkości nie tylko w Europie, także na całym świecie. Wielką wartością marksizmu a w szczególności  jego części składowej – naukowego socjalizmu (komunizmu), było sformułowane  w Manifeście Komunistycznym (1848 r.) twierdzenie, że historia ludzkości jest historią walk klasowych, mających obiektywny charakter i przejawiająca się  w głównych sprzecznościach klas antagonistycznych poszczególnych epok. W formacji kapitalistycznej ta główna sprzeczność występuje między burżuazją a proletariatem, między kapitałem a pracą. Zasługą Marksa i Engelsa było wskazanie, że we współczesnej epoce klasa robotnicza (proletariat) jest główną siłą antagonistyczną wobec  burżuazji i dzięki swej sile, zorganizowaniu i uzbrojeniu technicznnemu jest w stanie obalić panowanie kapitału i burżuazji. Kapitalizm jako ustrój  kapitalistycznego panowania burżuazji nie jest wieczny i nie jest ostatnim słowem w historii ludzkości. Klasa robotnicza w trakcie  pracy i walk klasowych przekształca się  z „klasy w sobie”, w „klasę dla siebie”, a więc staje się wiodącą siłą walk klasowych, która w drodze rewolucyjnej nie tylko obala kapitalizm, ale zakłada nowe proletariackie państwo – dyktaturę proletariatu, będące antytezą  dyktatura burżuazji, które w dalszej komunistycznej przyszłości przekształci się  w bezpaństwowy samorząd społeczny.

Zasługą Marksa i Engelsa było wskazanie, że we współczesnej epoce klasa robotnicza jest główną siłą antagonistyczną wobec burżuazji i dzięki swej sile, zorganizowaniu i uzbrojeniu technicznemu oraz wyposażona w nowoczesną rewolucyjną świadomość klasową, jest w stanie obalić kapitalizm jako ustrój niesprawiedliwości społecznej i zbudować socjalizm jako ustrój znoszący kapitalizm i wyzysk człowieka przez człowieka, niebezpieczeństwo wojny oraz zapewnić życie w pokoju, wolności i rozwoju jednostki i całego społeczeństwa.  Ustrój socjalistyczny stwarza perspektywę rozwiązania  wielkich problemów światowych, przede wszystkim wyzysku człowieka przez człowieka i wielkich nierówności społecznych, kryzysów gospodarczych, bezrobocia, wojny, problemów ekologicznych, klimatycznych i nierównomiernego rozwoju świata.

Marksizm rozwinął się wszechstronnie dzięki wkładowi teoretycznemu W.I. Lenina, który wniósł wielki oryginalny wkład w jego dzieło i dalszy rozwój, m.in. możliwość zwycięstwa rewolucji socjalistycznej w kraju o nie najwyższym poziomie rozwoju kapitalizmu, co w następnym okresie rezultowało zwycięstwem socjalistycznej rewolucji w Rosji i utrwaleniem władzy proletariatu jako państwa dyktatury proletariatu w Związku Radzieckim  przez ponad 70 lat. W okresie ZSRR  i KDL-ów marksizm bardzo się rozwinął jako dyscyplina uniwersytecka, powstały liczne bardziej szczegółowe  marksistowskie dyscypliny naukowe. Po upadku ZSRR w obecnej Rosji marksizm został zdegradowany i rozwija się na marginesie oficjalnego uniwersyteckiego życia naukowego.

Podobna a może nawet gorsza sytuacja jest w Polsce po upadku realnego socjalizmu. Kontrrewolucja w Polsce nosi bardziej reakcyjny charakter i zmierza do całkowitego wymazania z pamięci społecznej wszystkiego tego, co przypomina Polskę Ludową i jej  wielki epokowy dorobek. Zlikwidowano nie tylko pomniki z okresu Polski Ludowej, w tym imiona klasyków marksizmu-leninizmu, także „czyści się” biblioteki z dzieł Marksa, Engelsa, Lenina, (nie mówiąc o Stalinie) i wielu innych marksistów. Faktycznie na uniwersytetach marksizm jest zabroniony i podobnie jak naukowy socjalizm i komunizm jest traktowany przez oficjalne czynniki jako „zbrodnicza teoria, doktryna i ideologia”, co stawia owe czynniki na pozycjach faszyzmu. Stąd tylko krok do palenia książek marksistowskich, co znamy i pamiętamy z haniebnych czasów np. niemiecko-faszystowskiego Uniwersytetu Breslau w latach 30-tych XX w. W Polsce od 8 lat policja, prokuratura i sądy karne prześladują komunistów, głównie liderów KPP oskarżając ich o rzekome „propagowanie totalitarnego ustroju państwa” i „ideologii komunistycznej” (art. 256 k.k.), a w listopadzie 2020 r. Prokurator Generalny RP skierował do Trybunału Konstytucyjnego RP wniosek o zdelegalizowania Komunistycznej Partii Polski. Prawicowo-reakcyjny reżim w Polsce przez kryminalizowanie KPP dąży także do kryminalizowania marksizmu jako nauki, co stawia go w gronie najbardziej reakcyjnych ustrojów świata.

Jednocześnie nie można zapominać, że na postępowych uniwersytetach Europy zachodniej, w USA i Kanadzie są profesorowie, którzy wykładają marksizm i rozwijają go odpowiednio do rozwoju myśli naukowej we współczesnej epoce. Dużą rolę w rozwoju marksizmu odgrywają także większe partie komunistyczne i postępowe ośrodki socjalistyczne, które mają lepszą sytuację materialną i mogą zatrudniać kadry marksistów dla bieżącej pracy ideowo-partyjnej, ale także prowadzą badania naukowo-teoretyczne, rozwijające jego twierdzenia odpowiednio do potrzeb nowej epoki i warunków lokalnych.

Nową szansę dalszego rozwoju marksizmu przynosi doświadczenie rewolucyjne i budowa podstaw socjalizmu w Chinach, szczególnie powstanie i rozwój ChRL, badania podejmowane przez Komunistyczną Partię Chin pod kierunkiem Przewodniczącego Mao Zedonga, a od 45 lat koncepcja i teoria socjalistycznej gospodarki rynkowej  Deng Xiaopinga i teorii – myśli Xi Jinpinga jako teorii wyjaśniającej rozwój Chin i świata w nowe erze – w pierwszej połowie XXI wieku.

Wielki rozwój marksizmu nastąpił w Chińskiej Republice Ludowej za sprawą wprowadzenia marksizmu do uniwersytetów i szkół wyższych, od czasu Mao Zedonga chińscy marksiści pisali na nowo wielką historię Chin ”od Konfucjusza do ChRL” w oparciu o teorię i metodologię marksistowską, jednocześnie chińska koncepcja budowy socjalizmu jako socjalistycznej gospodarki rynkowej przyczyniła się do wykorzystania wartościowych twierdzeń społecznych Konfucjusza i włączenia ich do ideologii KPCh, co jest m.in. wyrazem sinicyzacji marksizmu. Jest to ważny zabieg nie tylko metodologiczny i teoretyczny, zawiera  także ważny aspekt dydaktyczno-ideowy, umożliwiający zrozumienie przez chińskie społeczeństwo teoretycznych twierdzeń  powstałych na odległym i obcym im gruncie cywilizacyjno – kulturowym, ich  aproksymacji i zastosowania w praktyce życia społeczno-ekonomicznego i politycznego Chińskiej  Republiki Ludowej. Chińskie osiągnięcia w rozwoju marksizmu są pilnie studiowane przez postępowe ośrodki naukowe na całym świecie, ale w szczególności w krajach rozwijających się jako bliższych im warunków gospodarczych i drogi rozwojowej.

.

  1. Relacje między ustrojem kapitalistycznym a socjalistycznym

Kapitalizm jest ustrojem opartym na prywatnej własności środków produkcji, w którym główną siłą wytwórczą jest kapitał finansowy, produkcyjny, naukowo-techniczny i zatrudnieni pracownicy najemni (proletariat), wiedza, ziemia, uzbrojenie techniczne – jego różne rodzaje. Znajduje się on w rękach prywatnych właścicieli, ich różnych spółek, także akcjonariatu rozproszonego, mającego charakter indywidualny, kolektywny, krajowy i międzynarodowy. Współczesny kapitalizm nosi charakter globalny, co oznacza możliwości jego nieskrepowanej ekspansji  przez granice państw, często bez żadnej kontroli w skali krajowej, kontynentalnej i globalnej. Nastąpiła ogromna koncentracja kapitału we władaniu wielkich korporacji krajowych i międzynarodowych, których PKB jest większy niż średnich państw, które są rzeczywistymi podmiotami politycznymi, powołującymi rządy państw kapitalistycznych zgodnie z własnymi interesami i przy sekretnych  „zielonych stolikach”. Ocenia się, że w rękach przysłowiowej garstki miliarderów znajduje się połowa bogactwa świata. Oficjalnie głoszona demokracja, jej zasady i wartości są piarowską przykrywką dla bezwzględnej dyktatury burżuazji.  Obecna epoka nazywana jest kapitalizmem imperialistycznym (za Leninem), którego główną cechą jest chęć i dążenie do globalnego panowania kapitału. Kapitalizm w fazie imperialistycznej doprowadził do powstania kilku rywalizujących ze sobą mocarstw imperialistycznych i podporządkowanych im mniejszych państw kapitalistycznych oraz podbitych olbrzymich obszarów kolonialnych (dziś neokolonialnych), bezwzględnie wyzyskiwanych, co pogłębiało ich zacofanie,  nierównomierny rozwój i było przyczyną głębokich sprzeczności klasowych, dominacji i hegemonii w skali świata. Środkami ich realizacji był i pozostaje nieskrępowany transfer kapitału, oraz w razie oporu innych podmiotów, stosowane są naciski polityczne, sankcje, embarga i ostatecznie siłowo-wojenne środki wymuszania.

Ustrój socjalistyczny jest negacją tych cech własnościowych i dążeń imperialnych. Państwo socjalistyczne nie kieruje się dążeniami imperialistycznymi, nie dąży do posiadania kolonii i wyzysku innych narodów, wojnę traktuje jako zło i jeśli w niej uczestniczy to w charakterze defensywnym (obronnym).  Socjalizm  oparty jest na społecznej własności środków produkcji. Po upadku Związku Radzieckiego i KDL-ów w Europie socjalizm jako ustrój społeczny istnieje realnie w ograniczonej skali, główną ostoją socjalizmu jest Chińska Republika Ludowa. W dotychczasowym rozwoju teorii naukowego socjalizmu ustrój socjalistyczny definiowany był jako formacja historyczna składająca się z dwóch faz: socjalizm i komunizm. Podstawą tego podziału było założenie Marksa przyjęte we wczesnym okresie jego twórczości o  możliwości szybkiego rewolucyjnego przejścia („auf einmal und gleichzetich” ) z kapitalizmu do socjalizmu i stosunkowo krótkiego trwania 1. fazy komunizmu, co było uzasadnione analizą ówczesnego liberalnego etapu kapitalizmu. Państwa kapitalistyczne rywalizują  a nawet walczą ze sobą, ale z reguły występują zgodnie przeciwko państwom socjalistycznym, traktując je nie tyle jako  konkurenta, ale klasowego wroga, którego należy zniszczyć.

Ponad 150 -letnie doświadczenia tzw. realnego socjalizmu od Komuny Paryskiej (1871), poprzez Rosję Radziecką (1917)  i Związek Radziecki do 1991 oraz kraje demokracji ludowej w Europie (1944-1989) , a także w Azji i na Kubie dowodzą, że problem powstania i rozwoju socjalizmu jako ustroju socjalistycznego jest bardziej złożony i musi uwzględniać nierównomierność rozwoju kapitalizmu  i niezbędność teoretycznego wyróżnienia dodatkowych etapów rozwojowych, co legło u podstaw leninowskiej analizy kapitalizmu w fazie imperialistycznej i nowych możliwości socjalistycznej rewolucji.  Generalnie możemy je wyróżnić następująco: 1. okres rewolucji socjalistycznej, 2. okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu (wstępny okres socjalizmu), 3. socjalizm rozwinięty, 4. komunizm. Nie są to wszystkie teoretycznie możliwe etapy rozwojowe formacji komunistycznej. Aktualnie  nie ma potrzeby ich wyróżniania, tym bardziej, że uwaga społeczna nakierowana jest na aktualne i  pokoleniowe etapy rozwojowe. Teoretyczna  możliwość wyróżnienia potencjalnych etapów socjalizmu uzależniona jest od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju, tym bardziej, że rewolucje społeczne we współczesnej epoce mogą wybuchać w krajach nie najbardziej rozwiniętego kapitalizmu, co później wymaga od nich „okresów wstępnych”, w których następuje szybkie nadrabianie epokowego dotychczasowego opóźnienia w  rozwoju głównie gospodarczym i społecznym, tak jak działo się w Rosji i ZSRR po rewolucji październikowej i obecnie ma miejsce np. w Chińskiej  Republice Ludowej.

Relacje między kapitalizmem a socjalizmem są okresem silnej walki  klasowej, rywalizacji, współzawodnictwa i jednocześnie pokojowego współistnienia ale i wojen wszczynanych przez państwa imperialistyczne. Słabo rozwinięty socjalizm i nie wystarczająco broniony  może ulec silnemu i agresywnemu kapitalizmowi, tak jak to się stało w Paryżu w 1871 r., w ZSRR i KDL-ach w Europie w latach 1989-91. Ale ludowe Chiny i Komunistyczna Partia Chin nie poddały się i za to im sława i chwała, podobnie jak socjalistycznemu Wietnamowi, KRLD i bohaterskiej  Kubie w Ameryce. Należy także wymienić Laos i Kampuczę, które w  sposób pokojowy  przeszły  do ustroju demokracji ludowej, pokojowe przyłączenie do ChRL Hongkongu i Makao, a ostatnio także zwycięstwo rewolucji ludowo-demokratycznej w Nepalu. Na uwagę zasługują rewolucje ludowo-demokratyczne w Ameryce łacińskiej, i próby ich przerastania w socjalistyczne, np. w Wenezueli, Nikaragui. Są one żywym potwierdzeniem marksistowskiego twierdzenia, że współczesna epoka jest epoką rywalizacji i walki kapitalizmu i socjalizmu. W interesie ludzkości jest, żeby ta rywalizacja i walka nie przybrała globalnego militarno-wojennego charakteru i żeby w sposób pokojowy rozwiązywać palące problemy naszej planety.

.

  1. Układ sił międzynarodowych i ocena obecnej sytuacji międzynarodowej

Obecna sytuacja  międzynarodowa (szczególnie gospodarka, finanse, polityka, zbrojenia)  zdominowana jest przez siły kapitalistyczne i imperialistyczne, na czele których usadowiły  się Stany Zjednoczone Ameryki Płn. W rezultacie kontrrewolucji 1989-91 powstał układ sił międzynarodowych zwany światem 1-biegunowym, przewagę gospodarczą, wojskową i polityczną zdobył kapitalizm, któremu pod szyldem „demokracji” i „wolności” przewodzą  USA. W tym czasie w Europie (i szerzej w Eurazji) nastąpił upadek Związku Radzieckiego i krajów demokracji ludowej, zjednoczyły się Niemcy, co nastąpiło w rezultacie zaanektowania Niemieckiej Republiki Demokratycznej przez RFN przy akceptującej zgodzie schyłkowego Związku Radzieckiego i innych wielkich mocarstw. Europejska Wspólnota Gospodarcza przekształciła się w Unię Europejską i szybko wchłonęła liczne byłe kraje socjalistyczne w Europie. Tym procesom towarzyszyła a nawet je wyprzedzała ekspansja NATO. Unia Europejska zmieniła układ sił międzynarodowych, powstała nowa wielka gospodarczo i ekspansywna wspólnota państw europejskich, która skutecznie konkuruje z ekonomią i handlem USA, przejawia także coraz mocniej konkurencyjność wobec USA pod względem finansowym i militarno-wojskowym.

W Unii Europejskiej coraz bardziej umacniają pozycję gospodarczą i polityczną zjednoczone Niemcy jako lider a nawet nowy hegemon nie tylko jej centrum, dążące do jej przekształcenia w nową wielką federację, co oznacza osłabienie a nawet likwidację (w sposób pokojowo-hybrydowy) suwerenności mniejszych państw. Imperialistyczne koła odradzającej się IV Rzeszy Niemieckiej z uwagą analizują dawne a nawet odwieczne nie w pełni zrealizowane plany ekspansji nie tylko na kierunku Drang nach Osten.

Jest to odzwierciedleniem nowych sprzeczności w łonie kapitalizmu i imperializmu. Unia Europejska już oficjalnie rzuciła wyzwanie swemu dotychczasowemu liderowi – USA i żąda od nich równorzędnego i partnerskiego traktowania. Jest to jakościowo nowa sytuacja międzynarodowa, zmieniająca układ sił międzynarodowych i jest podstawą kształtowania się nowego światowego ładu i pluralizmu. Jednocześnie nie należy zapominać o Rosji, która co prawda utraciła  pozycję dawnego Związku Radzieckiego i stała się w stosunkach wewnętrznych reakcyjnym oligarchiczno-kapitalistycznym państwem, które jednak nie jest imperialistyczne,  wycofała swe bazy wojskowe w Europie za trzecią granicę i wypierana jest przez USA i NATO, stoi na pozycjach defensywnych i nie uznaje, szczególnie od objęcia władzy w 2000 r. przez Władymira Putina, hegemonii USA i NATO. Rosja ma nadal liczne atuty jako mocarstwo i utrzymuje partnerskie a nawet przyjazne stosunki z Chińską Republiką Ludową , Indiami, próbuje także odbudować swą pozycję w państwach Azji i Europy poprzez nowe formy współpracy i integracji. Obecna Rosja jest ważną barierą przed ekspansją USA i NATO przeciwko Białorusi, na Ukrainie, w Mołdawii i Gruzji, co jest kolejnym etapem ich planów całkowitego rozczłonkowania Rosji i opanowania jej wielkich bogactw naturalnych nie tylko na Syberii, o czym świadczą niedawne tzw. „kolorowe rewolucje” i ostatnie krwawe wydarzenia w Kazachstanie. Imperializm USA i NATO dąży do rozbicia sojuszu Rosji i Chin, by po kolei ”załatwić” te państwa jako główne przeszkody na drodze ich globalnej dominacji.

W rezultacie tych procesów powstał nowy świat wielobiegunowy, w którym USA tracą  swe dawne przewagi polityczne, gospodarcze, finansowe a częściowo także wojskowe, o czym świadczą ostatnie wydarzenia w Afganistanie, Syrii a wcześniej w Iraku. USA są potwornie zadłużone i od lat żyją na kredyt, wyzyskując na masową skalę słabsze narody Ameryki Łacińskiej i innych kontynentów. Potwierdzeniem słabnącej pozycji USA jest chwiejna pozycja dolara jako waluty światowej, ostatnie kryzysy gospodarcze i handlowe a także spektakularna porażka wojskowa i polityczna w Afganistanie. W Unii Europejskiej tworzą się podstawy nowego układu wojskowego, konkurencyjnego wobec NATO. Jest to początkiem zmierzchu słabnącego super mocarstwa kapitalistycznego, co ocenić należy jako proces pozytywny dla sił postępowo-socjalistycznych na świecie.

Stany Zjednoczone bardzo się pomyliły w ocenie polityki i gospodarki Chińskiej Republiki Ludowej, gdy Deng Xiaoping ogłosił w 1978 r. kurs ku rynkowi i otwarciu na zewnątrz, później definiowanej jako socjalistyczna gospodarka rynkowa, uważając, że idą one prostą drogą w objęcia „demokracji” i „wolności” czyli kapitalizmu. Zrozumiały to poniewczasie, szczególnie w następstwie kryzysu finansowo-gospodarczego 2008-2010 r. Próbował ten błąd w ocenie naprawić były prezydent D. Trump stosując stare imperialistyczne chwyty z okresu zimnej wojny w postaci polityki embarga, sankcji, restrykcji gospodarczo-handlowych, nacisków politycznych a nawet gróźb wojskowych, kierowanych nie tylko pod adresem Chin, także Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Politykę tą kontynuuje administracja prezydenta J. Bidena, która zorganizowała nowy agresywny układ wojskowy Australii, Wielkiej Brytanii i USA (AUKUS), do którego chcą wciągnąć także Indie. W stronę Azji i Indo-Pacyfiku kierowane są nowe floty wojenne i wzrasta napięcie międzynarodowe w tym rejonie świata, co jest kontynuacją wcześniejszych  planów Trumpa.

USA traktują  obecnie Chiny jako swego nie tylko rywala handlowego, ale jako przeciwnika a nawet wroga, o którym eksperci wojskowi mówią, że w ciągu najbliższych 10 lat możliwa jest wojna. Wynika to nie tylko z rosnącej przewagi gospodarczo-handlowej Chin, także ze względu na odmienność ideowo-polityczną i ustrojowo-państwową Chińskiej Republiki Ludowej. Ludowo-demokratyczne i socjalistyczne Chiny są nie do zniesienia dla kapitalistyczno-imperialistycznych Stanów Zjednoczonych, co może prowadzić do nowej awantury wojennej w rejonie Morza Południowo-Chińskiego lub Tajwanu.  Zagrożenie to a nawet realne niebezpieczeństwo potwierdza dawne twierdzenie, że kapitalizm,  w szczególności imperializm nie może funkcjonować bez wojny. Międzynarodowa polityka ChRL stoi przed niezwykle ważnym zadaniem, jak ustrzec nie tylko Chiny i Azję ale i świat przed wielkim niebezpieczeństwem nowej nawet globalnej wojny.

.

  1. Globalizacja

Globalizacja czyli zjawisko i proces funkcjonowania gospodarki i życia społecznego w skali całej kuli ziemskiej jest obiektywnym etapem rozwojowym w dziejach ludzkości. Jest ona konsekwencją  potężnego rozwoju sił wytwórczych, będących kontynuacją  ery przemysłowej i postprzemysłowej, rewolucji naukowo-technicznej i towarzyszących im zmian w sferze społeczno-politycznej, które doprowadziły do przezwyciężenia  pozostałości dawnych anachronicznych struktur gospodarczych i społecznych, głównie feudalnych i ostatecznego ukształtowania się i rozwoju kapitalizmu w jego fazie imperialnej, która okazała się początkiem globalizacji. Jego główne cechy i sprzeczności w odniesieniu do kapitalizmu jako fazy imperialistycznej określił Lenin na początku XX wieku. Procesom tym towarzyszyły nie tylko rozwój i postęp techniczny, technologiczny, w zakresie komunikacji, rozwoju nauk technicznych, elektroniki, nowych nośników energii, ale także pogłębiające się nierówności społeczno-klasowe, prowadzące do wojen, w tym dwóch o charakterze światowym. Były to rozwój technologiczny, przejawiający się w  powstaniu nowoczesnych mocy produkcyjnych przemysłu, komunikacji, nowych  źródeł energii, który otworzył nowe wielkie możliwości  dla ludzkości, a jednocześnie pociągający ostrą negację  w sferze społeczno-politycznej, wyrażającej się  w powstaniu wielkich nierówności społecznych,  majątkowych, konfliktach wojennych, kolonializmie,  klasowym wyzysku, które groziły i grożą destrukcją ekonomiczno-socjalną  społeczeństwa,  nowymi wojnami a nawet zagładą ludzkości. Po II wojnie światowej w rezultacie procesów dekolonizacyjnych  powstało ponad 100 nowych  niepodległych państw, dążących do wyzwolenia się spod kapitalistycznej zależności neokolonialnej i poszukujących jako bardziej sprawiedliwego ustroju społecznego niekapitalistycznej drogi rozwoju. Wiele z nich nawiązało przyjazne stosunki z ZSRR i  państwami demokracji ludowej.

Globalizacja  ujawniła w pełni swe reakcyjne oblicze po ostatecznym upadku socjalizmu w Związku Radzieckim i i KDL-ach w Europie (1989-1991). Było to konsekwencją zwycięstwa światowego kapitalizmu na czele z imperializmem USA i NATO, które  po wielu dziesiątkach lat zimnej wojny z państwami realnego socjalizmu ogłosiły zwycięstwo „demokracji” i neoliberalizmu oraz koniec  epoki dwubiegunowości świata, równowagi sił między socjalizmem a kapitalizmem. Świat stał się jednobiegunowy, co w kategoriach wojskowych oznaczało globalny dyktat USA i ich sojuszników, w kategoriach ekonomicznych  oznaczało likwidację pozostałości gospodarki społecznej, głównie państwowej własności środków produkcji w b. krajach socjalistycznych, która została sprywatyzowana i podporządkowana wielkim korporacjom i bankom kapitalistycznym. Jak stwierdził wtedy prof. Z.Brzeziński („Wielka szachownica”) „świat ponownie wrócił na sprawdzone kapitalistyczne tory rozwoju”. Kapitalistyczna globalizacja pod dyktatem polityczno-militarno-ekonomicznym USA święciła triumfy i przez jedno pokolenie nie mogły jej zatrzymać nawet półsocjalistyczne Chiny. Stany Zjednoczone odnotowały wtedy wielki boom gospodarczy, porównywalny z okresami po 1. i 2. wojnie światowej. Sukces ten ośmielił imperialistyczne koła amerykańskie i NATO do umocnienie dominacji w oparciu o gorącą wojnę przeciwko Irakowi, Jugosławii, ponownie Irakowi, Afganistanowi, Syrii, Libii  a także organizowanie tzw. „kolorowych rewolucji” w krajach arabskich i b. ZSRR.

Rozwój globalizacji przyniósł także postępowe następstwa dla ludzkości, wyrażające się w powstaniu możliwości  rozwoju socjalizmu jako ustroju społeczno-gospodarczego, także nowych dyscyplin naukowych , w tym marksizmu, leninizmu, naukowego socjalizmu nie tylko w Europie, także w Azji, głównie w Chińskiej Republice Ludowej. Rozwinięto takie kategorie naukowe jak  rewolucja socjalistyczna, państwo socjalistyczne jako dyktatura proletariatu, w Chińskiej Republice Ludowej – demokratyczna dyktatura ludu, cywilizacja socjalistyczna, komunizm, kierownicza rola partii komunistycznej jako jądra socjalistycznego systemu politycznego. Dużą rolę w rozwoju teorii i praktyki rewolucji socjalistycznej, budowy socjalizmu i rozwoju podstaw materialnych i duchowych ustroju komunistycznego odegrała Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego i wprowadzone do  radzieckich uniwersytetów podstaw marksizmu-leninizmu i rozwoju innych marksistowskich nauk społecznych, co obecnie kontynuuje Chińska Republika Ludowa i jej systemy wyższego szkolnictwa zarówno uniwersyteckiego jak i partyjnego oraz edukacji ogólnej. Ważną rolę epistemologiczną i edukacyjną  mają badania mające na celu wyjaśnienie istoty socjalistycznej gospodarki rynkowej i socjalizmu z chińską specyfiką.

Przez ponad 70 lat socjalistyczna Rosja,  Związek Radziecki i kraje demokracji ludowej postawiły tamę ustrojową kapitalizmowi i imperializmowi i niezależnie od niektórych słabości tego rozwoju, szczególnie w późniejszym okresie, stworzyły realne społeczeństwo socjalistyczne, w którym człowiek pracy i jego interesy i potrzeby społeczne stały w centrum zainteresowania nie tylko nauki ale głównie socjalistycznego systemu socjalno – gospodarczego. Te epokowe osiągnięcia były podstawą kształtowania się nowego społeczeństwa i człowieka, które okazały się alternatywnym wzorcem osobowości humanistycznej, kierującej się nie zyskiem lecz dobrem i interesem człowieka pracy i całego społeczeństwa.

Po upadku w 1989-91 r. ZSRR i wspólnoty państw socjalistycznych kontynuację tych szczytnych zadań prowadzi Chińska Republika Ludowa i inne pozostałe państwa socjalistyczne. Szczególnie ważną rolę odgrywa ChRL i KPCh ze względu na olbrzymi potencjał ludnościowy, wielki rozwój gospodarczy i kierowniczą rolę Komunistycznej Partii Chin, która podąża do socjalizmu po innej drodze niż KPZR, która dostosowała ogólne twierdzenia marksizmu, w części także leninizmu do własnej drogi rozwojowej i wielkich osiągnięć chińskiej cywilizacji. Trzonem tej teorii i polityki jest kategoria kierowniczej  roli KPCh w państwie i społeczeństwie, także zasada suwerenności chińskiego ludu (Narodu), demokratyczna dyktatura ludu i socjalistyczna gospodarka rynkowa. Jednocześnie ta ostatnia odrodziła głębokie sprzeczności klasowe między nową burżuazją narodową a chińskim światem pracy, które KPCh nie tylko toleruje, ale je wspiera jako niezbędny czynnik przyspieszonego rozwoju gospodarczego we wstępnej fazie budowy socjalizmu, czyli okresie przejściowym od kapitalizmu do socjalizmu. Rodzi to potencjalne niebezpieczeństwo kontrrewolucji, która jednak nie tylko siłowo także w oparciu o konfucjańską zasadę harmonii społecznej („Datong”) jest utrzymywana w ryzach przez socjalistyczny system polityczny. Ta teoria  i praktyka budowy socjalizmu zakłada harmonijne rozwiązywanie sprzeczności społecznych, sprzyjające podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa i jego dalszemu wzrostowi w latach do 2035 i 2049 r. Chińska koncepcja budowy socjalizmu jest z jednej strony kontynuacją dotychczasowych uniwersalnych praw rozwojowych rewolucji i budowy socjalizmu i osiągnięć teoretycznych  i praktycznych państw realnego socjalizmu, ale jednocześnie jest wyrazem poszukiwania  własnej drogi, odpowiadającej chińskiej specyfice rozwoju historycznego, społecznego, gospodarczego, cywilizacyjnego i warunków międzynarodowych w warunkach globalizacji.

.

  1. Kwestia wspólnych wartości ludzkich

Ludzkość wytworzyła w swym wielowiekowym rozwoju różne wartości materialne, bytowe duchowe, ekonomiczne, socjalne, kulturalne, religijne i jeszcze inne tu niewymienione, np. bezpieczeństwo. Wartości możemy podzielić także na ogólnoludzkie, lokalne i uwarunkowane rozwojem historycznym. Jedne przemijają, powstają nowe, będące następstwem rozwoju gospodarczego, kulturalnego lub zmian w sytuacji geopolitycznej. W odległych epokach historycznych potrzeby ludzkie były związane z osiągniętym etapem rozwoju cywilizacyjnego, często były prawie hermetycznie izolowane od innych obszarów cywilizacyjnych, co tworzyło przesłanki pluralizmu kulturowo-cywilizacyjnego i zróżnicowanej gradacji wartości ludzkich. Obecna epoka nazywana jest czasem „kurczącej się planety”, w konsekwencji wojen a także kataklizmów klimatyczno-ekologicznych przemieszczają się olbrzymie masy ludzi nawet między kontynentami. Już nie tylko pociągami, także szybkimi samolotami można w krótkim czasie odbywać dalekie podróże i poznawać różnorodne bogactwo kulturowe ludzkości. Limitują je tylko zasoby finansowe i coraz mniej znaczące granice państwowe. Świat nazwany został przez socjologów „globalną wioską”. Dzięki rozwojowi środków masowej informacji, szczególnie radia, telewizji i internetu ludzie mają dostęp do informacji praktycznie z całego świata i często wie się więcej na ich temat niż na temat miejsca swego  zamieszkania, wioski, osiedla w wielkim mieście. A więc w następstwie zmian w masowej komunikacji nastąpiła zmiana w gradacji wartości i potrzeb ludzkich. Pozornie ludzie są wolni, ale pracą uzależnieni od wielkich czasem międzynarodowych korporacji, tkwią w systemie politycznym wszechstronnie zdominowanym przez wartości i mechanizmy burżuazyjno-kapitalistycznego porządku, są uzależnieni od  manipulowani przez potężne środki informacji a raczej dezinformacji, podporządkowane wielkiemu kapitałowi medialnemu, głównie USA. Zagrożona jest demokracja, a w szczególności jej  podstawowe wartości i zasady. W wielu państwach wybory stały się farsą i wielkim show, które służą umacniani dyktatury klasowej wielkiej burżuazji w kategoriach państwowych i ponadpaństwowych.

Obecnie wartościami ogólnoludzkimi  można określić np. wielkie troski z powodu zagrożeń wojnami (często eufeministycznie nazywanych konfliktami wojennymi, zbrojnymi itp.), szczególnie wojną atomową, biologiczną i jak utrzymać pokój. Także zagrożenia terrorystyczne. Powstały nowe generacje broni, zbrojeń i wojskowi żądają nowych wielkich pieniędzy na rakiety, które mogą razić potencjalnego przeciwnika w minutowych odcinkach czasu. Wyścig zbrojeń objął nie tylko ziemię, wodę w tym oceany i atmosferę, sięga także do gwiazd, o czym świadczą nowe rodzaje wojsk kosmicznych, cybernetycznych i dopuszczających możliwość sztucznego uruchamiania katastrof ekologicznych. Nowym zjawiskiem  są wojny hybrydowe, nie mówiąc o wcześniejszych handlowych, gospodarczych i „zimnej wojnie”. Poszczególne państwa wydają na zbrojenia olbrzymią część swych budżetów. Koncerny zbrojeniowe ciągną z tej produkcji olbrzymie zyski, a handel bronią w skali światowej stał się niesłychanie lukratywnym interesem. Na czele tej piramidy zbrojeń od lat stoją koncerny militarno-wojskowe USA.

Oblicza się, że rocznie świat wydaje ok. 1,5-2 bln dolarów, gdyby te wydatki zmniejszyć tylko o połowę , można by w  oparciu o te środki rozwiązać palące problemy głodującej ludności krajów biednych, masowej umieralności dzieci z powodu braku opieki medycznej, mleka, medykamentów i środków higieny. Oto przykład relatywnej wartości życia i zdrowia ludzkiego w konfrontacji ze środkami wydawanymi na nowe wojny. Jeżeli ludzkość nie zapobiegnie  nowej rosnącej spirali zbrojeń wybuchu nowej katastrofalnej wojny, cywilizacji, światu grozi atomowa zagłada. Złudne są opinie niektórych amerykańskich generałów, że można się posłużyć w ograniczonym (taktycznym) zakresie bronią jądrową, nie biorą pod uwagę potencjalnych katastrofalnych następstw dla klimatu i środowiska. Koła imperialistyczne głosiły kiedyś tezę, że muszą się zbroić, gdyż zagraża im ZSRR i komunizm. ZSRR upadł, rozwiązany został Układ Warszawski, Chiny wprowadziły gospodarkę rynkową, ale zbrojenia forsowane są nadal i ciągle rosną.

Kapitalizm i imperializm nie mogą funkcjonować bez wojen. Jedyną realną możliwością opanowania tej spirali zbrojeń i zagrożeń wojną jest zwycięska rewolucja socjalistyczna w skali świata lub w jego głównych centrach. Bez socjalizmu świat będzie się znajdował w permanentnej stagnacji i pogłębiających się sprzecznościach antagonistycznych i będzie zdążał do globalnej katastrofy a nawet zagłady. Przed laty śpiewał artysta: „”Marsjanie nie zagrażają Ziemi, Ziemi zagraża człowiek”, dodajmy, zagraża kapitalizm i imperializm.  Niech nie myślą bogaci i wielcy tego świata, że miliardy uciskanych, głodnych i walczących o przeżycie choćby jednego dnia dłużej biedacy i nędzarze będą pokornie szli na śmierć niczym barany na rzeź.

 

Innymi wartościami są wielkie dobra naturalne, takie jak czyste powietrze, woda, kwitnące łąki, bujne lasy, wszystkie zachowane gatunki flory i fauny, naturalne środowisko, klimat. Wszystkie te wspaniałe wartości naturalne są obecnie zagrożone. W konsekwencji rabunkowej kapitalistycznej gospodarki nastąpiły bardzo niekorzystne zmiany klimatyczne, pustynnienie i stepowienie wielkich obszarów rolnych w Afryce, Azji i Ameryce Południowej, także w niektórych rejonach Europy, co grozi nie tylko katastrofą ekologiczną, pociągnie za sobą także wielkie nieszczęścia społeczne jak np. nowa masowa migracja, co także grozi nowymi konfliktami wojennymi. Wielkim zagrożeniem jest efekt cieplarniany, będący następstwem dotychczasowego pasożytniczego rozwoju głównie społeczeństw kapitalistycznych na czele ze Stanami Zjednoczonymi. W tym zakresie niezbędne są radykalne zmiany nie tylko w modelu produkcji, ale także konsumpcji społecznej. Teoretycznie szansą dla ludzkości w tym zakresie byłoby powołanie jakiegoś światowego rządu, który w oparciu o porozumienia międzynarodowe  i konsensus społeczny mógłby wyhamować a być może nawet zatrzymać niebezpieczne trendy. Czy jest to możliwe w warunkach kapitalizmu, kierującego się wyzyskiem i zyskiem, rzecz bardzo wątpliwa. Dobitnym potwierdzeniem polityki różnych standardów jest przerzucanie tzw. „brudnych” przemysłów i produkcji z rozwiniętych państw kapitalistycznych do krajów rozwijających się. Ośrodki burżuazyjne podnoszą kwestię zagrożeń środowiskowych i klimatycznych, gdy mogą na tym robić interesy i zbijać nowe zyski, jednocześnie wielkie koszty w tym zakresie przerzuca się  na ludzi pracy i biedne kraje, zgodnie z zasadą, że zyski dzielą między sobą, a straty i wydatki przerzucają na barki biedaków.

Ludzkość we współczesnej epoce znajduje się w obliczu wielkich sprzeczności  i dylematów dalszego rozwoju. Poszczególne kraje i kontynenty znajdują się na różnych  stopniach  i etapach rozwoju cywilizacyjnego, gospodarczego, socjalnego i kulturalnego. Jest to konsekwencją  nierównomiernego rozwoju kapitalizmu, jego poszczególnych regionów,  którego wynikiem są głębokie nierówności ekonomiczno-społeczne i kulturalne, w zakresie możliwości zabezpieczenia podstawowych potrzeb  życiowych, ochrony życia i zdrowia, w szczególności dzieci, braku podstawowych warunków sanitarnych. Te nowe plagi społeczne są udziałem  licznych narodów Afryki,  Azji południowo-wschodniej, Ameryki Łacińskiej. Są one często nazywane krajami 3. świata (rozwijającymi się) nie tylko  ze względu na podziały polityczne, ale także na niski poziom rozwoju gospodarczego i grożące im katastrofy nie tylko klimatyczne, także społeczne.

Od wielu dziesiątków lat ONZ alarmuje o pogłębiających się nierównościach między Północą a Południem, ale alarmy te nie zmniejszają tych nierówności między jednym tzw. złotym miliardem ludzkości  a   7 miliardami ludzi żyjących w nędzy i warunkach zacofania społecznego w krajach Południa. Sprzeczności te pogłębiają się w następstwie niekorzystnych zmian klimatycznych, powodujących chroniczny brak czystej wody, dewastację ziemi uprawnej i zmniejszające możliwości przeżycia miejscowej ludności. Te biedne społeczeństwa same sobie nie poradzą , muszą być wygospodarowane wielkie międzynarodowe fundusze i skierowane na te obszary. Gdyby USA i inne państwa imperialistyczne, a także wielkie koncerny zbrojeniowe  zgodziły się (zostały zmuszone) na znaczącą redukcję ich wydatków wojennych, znalazłyby się środki na poprawę ich sytuacji życiowej.  Czy wystarczy tu tylko dobra wola, rzecz wątpliwa,   niezbędne są radykalne zmiany klasowo – systemowe.

Bardzo dobrym przykładem likwidacji biedy a nawet ekstremalnej nędzy jest polityka ustrojowa Chińskiej Republiki Ludowej, która wyprowadziła  z tych warunków ok. 800 mln ludzi, a dla ponad 400 mln stworzono warunki średniego poziomu życia. Jak się okazuje, podstawowym warunkiem realizacji takiego rozwoju jest socjalistyczny ustrój społeczny. ChRL jest także dobrym przykładem realnej pomocy dla  słabo rozwiniętych  państw pod nazwą „jeden pas jedna droga” (OBOR) . Tylko w latach 2016-2020 Chiny wyasygnowały w ramach różnych projektów pomocowych dla tych krajów  ok. 8 bln dol. USA. Oto kolejny dowód na kierowanie się przez państwo socjalistyczne interesem wspólnych wartości ludzkich.

.

  1. Czy jest możliwe globalne zarządzanie

Globalne zarządzanie w skali świata jest bardzo niezbędną a nawet  pożądaną wartością,  sposobem  i mechanizmem dla opanowania, zahamowania i przezwyciężenia palących globalnych ogólno-światowych, także ważnych lokalnych problemów ludzkości. Są to nadal głębokie  nierówności w rozwoju gospodarczym, społecznym i kulturalnym, także w postaci braku dostępu do podstawowej infrastruktury sanitarnej. Mają miejsce liczne lokalne krwawe wojny i konflikty wojenne, pociągające wielkie straty wśród ludności cywilnej, burzenie infrastruktury gospodarczej i mieszkaniowej, następuje degradacja cywilizacyjna wielkich rejonów świata, np. Iraku, Syrii, Libii, Afganistanu. Co prawda wojny agresywne są zakazane przez prawo międzynarodowe, ale kapitalizm i jego politycy nie respektują prawa międzynarodowego, a w ramach „gospodarki rynkowej” i dyktatu kapitału, kierują się zyskiem /business management/.

Dla rozwiązania wielkich problemów społecznych, głównie w państwach kapitalistycznych, niezbędne jest zarządzanie społeczne, a więc takie, które ma na uwadze interesy przede wszystkim obywateli, pracowników, ludzi „świata pracy”. Największym szkodnikiem pod tym względem po 2. wojnie światowej stały się Stany Zjednoczone, które prowokowały liczne prywatne wojny biznesowe, inicjowały plemienne, czy religijne konflikty zbrojne, prowadziły wielkie, wieloletnie wojny w Korei, Wietnamie, w Iraku, Afganistanie, inne wojny lokalne, jako intratny biznes handlu bronią, „pomocy humanitarnej”, czyli „wiecznego długu” neokolonializmu, nowej formuły lichwy światowej. Wymuszały wyścig zbrojeń jako płaszczyznę rywalizacji ustrojowej między USA a ZSRR i walnie przyczyniły się do uczynienia z kompleksu militarno-wojskowego sposobu na pobudzanie koniunktury amerykańskiej gospodarki (przykładem jest tzw. „Dolina Krzemowa”).

Biznesowi na światową skalę towarzyszy agresja amerykańskiej popkultury, ze znamiennym centrum oddziaływania specyficznego przemysłu i biznesu, tzw. „fabryki snów”, gloryfikującej gwałt, przemoc, narkotyki, zabijanie i interes „przebojowej jednostki”, która może dochodzić swych „przyrodzonych praw” metodami indywidualnego terroru. Historia nie tylko ostatnich ponad 70 lat dowodzi, że USA nie mogą funkcjonować bez wojen, które prowadziły najczęściej pod pretekstem „obrony amerykańskich interesów”, walki z socjalizmem,  a jak ten pretekst został wyeliminowany, pojawiła się „walka z terroryzmem”. Najbardziej rasistowskie i agresywne koła kapitalistyczne snują wręcz barbarzyńskie pomysły „ostatecznego rozwiązania” problemu nadmiaru ludności głównie w biednych krajach rozwijających się, w drodze nowego atomowego holokaustu poprzez masowe unicestwienie biednej ludności świata (i możliwości wykorzystania ich bogactw naturalnych)  jako przeszkody dla rozwoju bogatych.

W tej sytuacji międzynarodowej, pogłębiających się sprzeczności globalnych i regionalnych  trudno znaleźć płaszczyznę i instrumenty wprowadzenia globalnej koordynacji, współzarządzania /Global Governance/. Wielką szansą jest rosnąca pozycja gospodarcza i autorytet międzynarodowo-polityczny Chińskiej Republiki Ludowej, która w oparciu o wartości własnej cywilizacji, wzbogaconej o wartości naukowego socjalizmu  i  socjalistycznej gospodarki rynkowej, nadzorowanej przez KPCh i budująca ustój socjalistyczny z „chińską specyfiką” jest wielką szansą i przykładem rozwoju dla biedniejszej większości społeczeństw naszej planety. Dużą rolę w tym może odegrać koncepcja harmonijnego rozwoju, czerpiącego jak wiele innych wartości z chińskiego konfucjanizmu („Datong”).

Chiny w oparciu o Rosję, Unię Europejską i wielki ruch państw rozwijających się mogą stworzyć alternatywną koncepcję „globalnego zarządzania” i zmusić imperializm do defensywy. Wtedy być może powstaną bardziej sprzyjające warunki międzynarodowe dla wspólnej troski o przyszłość naszej planety. Ten niezwykle złożony i unikalny w historii ludzkich dziejów proces, wydaje się możliwy współcześnie, poprzez budowanie konstrukcji systemowych działań porozumienia, zrozumienia, zaufania, współpracy i koordynacji działań, – poprzez uruchomienie procesu globalnego zarządzania /Global Social Governance/, rozumianego jako globalne zarządzanie społeczne /Global Human Management/.

.

  1. Ocena obecnego globalnego porządku

Aktualny globalny (światowy) porządek (układ) międzynarodowy jest generalnie  zdominowany przez kapitalizm i imperializm, którego główną siłą międzynarodową  i wojskową  są USA, choć ich obecna pozycja jest słabsza niż 30 lat temu. Stany Zjednoczone tracą swą dominującą hegemoniczna pozycję w świecie, o czym świadczą dane i tendencje ekonomiczno-handlowe ostatnich kilkunastu lat, przede wszystkim od 2008 r., ale także wymienione wcześniej porażki a nawet spektakularne klęski wojskowo-polityczne w Afganistanie i na Bliskim Wschodzie. Ale jednocześnie faktów tych nie chcą uznać wiodące koła gospodarczo-polityczne USA i nadal forsują politykę światowej dominacji, co potwierdzają rosnące wydatki finansowe na Pentagon forsowanie nowych zbrojeń (w 2021 r. budżet wojskowy USA przewidywał  755 mld dol. a budżet na 2022 r.  zakłada łącznie 769 mld dol. USA. Liczby te nie obejmują dużych ukrytych tytułów.

Na nowo odrodziły się głębokie sprzeczności między państwami kapitalistycznymi w ich nowym formacie geopolitycznym. Nie są to tylko dawne  tradycyjne sprzeczności między USA, Niemcami, Rosją, Francją, Anglią, Francją, w Azji Japonią  itd., lecz między nową wielką triadą: USA, Unia Europejska i Chińska Republika Ludowa, przy czym obecnie (2022) kolejność tę należy  odwrócić:  Chiny (16,4%), USA (16,3%), UE (16,0%) światowego PKB, mierzone w sile nabywczej, przy czym najnowsze dane z Internetu podają nawet udział ChRL jako 18,1%. Wyliczenia te oparte są na cenach liczonych w US- dolarach, gdyby je liczyć w chińskich juanach dystans między ChRL a pozostałą dwójką byłby jeszcze większy. Jednocześnie Chiny nie dostają zawrotu głowy od sukcesu, jeśli te dane przeliczymy na liczbę  ludności, Chiny są w dalszym ciągu w szeregu krajów o średnim dochodzie. Nowe aspiracje prezentuje G7 i G20, a także inne lokalne wspólnoty interesów nie tylko gospodarczych, także wojskowych. Ta sprzeczność interesów pogłębia się i dzieli te państwa, co było widoczne w walce o wpływy w upadających b. państwach socjalistycznych w Europie, a także na obszarze dawnego Związku Radzieckiego.

Stany Zjednoczone podobnie jak cały kapitalistyczny imperializm nie mogą funkcjonować bez wojny. Ekspansja i wojny były od ponad dwóch wieków podstawą ich rozwoju i prawie nieustannej koniunktury gospodarczej. Najpierw koloniści wytępili Indian – miejscowa ludność pierwotną , ofiary oblicza się na ok. 50 mln ludzi, którą zabijano niczym dziką zwierzynę, niszczono ich domy, osiedla, zagarniano ziemię, naturalne pastwiska na prerii, zdegradowane ekonomicznie i fizyczno-moralnie resztki pierwotnych mieszkańców Ameryki wypędzono niczym dzikie zwierzęta do rezerwatów, którzy do połowy XX w. nie mieli podstawowych praw obywatelskich. Oto przykład amerykańskiej „przodującej demokracji” w praktyce  amerykańskiego systemu politycznego. USA prowadziły nieustanne grabieżcze wojny z sąsiednimi państwami i zagarnęły w latach 40-tych XIX w. więcej niż połowę terytorium Meksyku. Mimo że rewolucja amerykańska  w swych początkach miała charakter postępowy i pod tym względem wyprzedzała szczytne hasła Wielkiej Rewolucji Burżuazyjnej we Francji (1789 r.), to w USA na masową skalę sprowadzano z Afryki czarnych niewolników, niezbędnych do pracy na plantacjach bawełny, nie mających także żadnych ludzkich i demokratycznych praw. Przełom w tym zakresie uczyniła dopiero wojna secesyjna  w latach 1860-1865 i formalne zniesienie niewolnictwa. Segregacja rasowa  w stanach południowych była nagminna i prawnie położył jej kres dopiero prezydent John Kennedy na początku lat 60-ch XX w., co nie oznacza, że nie występuje ona nadal jako zjawisko kulturowo-socjologicznie nie tylko w południowych stanach. Oto niektóre tylko fakty ilustrujące „przodującą” amerykańską demokrację. Oblicza się, że USA w okresie ok. 250 lat swego niepodległego bytu tylko 17 lat były latami bez wojny, które w późniejszych latach prowadzone były poza granicami USA w Ameryce Południowej, a później w Europie, Azji a nawet w Afryce.

Już na początku XIX w. rząd USA wymusił przyjęcie przez państwa amerykańskie, jak i międzynarodową społeczność tzw. doktryny Monroe’go, której główne treści wyrażały się w zasadzie „Ameryka dla Amerykanów”, a więc nie tylko wyeliminowania dawnych mocarstw kolonialnych z kontynentu amerykańskiego, ale i ustanowienia całkowitego monopolu  USA na określanie polityki zachodniej półkuli i ich dminacji w tym rejonie świata.  Od połowy XIX w. USA skierowały swą uwagę na Azję i Pacyfik, kupując od Rosji Alaskę, zajmując Archipelag Hawajów, mający strategiczne znaczenie dla dominacji na Oceanie Spokojnym  i wkrótce ogłoszony jako samodzielny stan USA. W drugiej poł XIX w. USA przystąpiły do rywalizacji z mocarstwami europejskimi o wpływy w Japonii i Chinach. Krokiem w tym kierunku było podbicie Filipin i przekształcenie ich w kolonię, podobnie jak strategicznie położonych archipelagów na Pacyfiku. W okresie 1. wojny światowej ogłosiły neutralność i do 1917 r. robiły kokosowe interesy sprzedając broń i inne towary obu stronom konfliktu. Widząc  od 1917 r. rosnącą przewagę  strategiczną Niemiec przystąpiły do wojny po stronie Ententy i wkrótce zbierały wielkie owoce zwycięstwa, stając się głównym  udziałowcem nowego układu sił w Europie, a także dzięki olbrzymim amerykańskim kapitałom i uzależnieniu głównych państw europejskich od amerykańskiej pomocy finansowej (Plan Dawes’a).

USA po 1. wojnie światowej stały się największym mocarstwem światowym, faktycznie podporządkowały sobie Europę i pozostałe regiony świata. Rozpoczął się ponad 100-letni okres wielkiej prosperity gospodarczej i międzynarodowo-politycznej USA, który tylko częściowo został ograniczony w okresie 2. wojny światowej, do której Ameryka przystąpiła w grudniu 1941 r., prowadząc ją w Europie głównie przeciwko hitlerowskiej III. Rzeszy, a w Azji i na Pacyfiku przeciwko Japonii. W 1945 r. armie amerykańskie święciły zwycięstwa nad pokonanymi wrogami. Nastąpił nowy etap Pax Americana, który jednak był odmienny od okresu międzywojennego. Choć USA podporządkowała sobie państwa Europy Zachodniej głównie przez tzw. Plan Marshalla (1948) i Pakt NATO (1949 r.), to jednak  po 2. wojnie światowej powstał nowy układ sił. Powstały dwa nowe bieguny międzynarodowego ładu: 1. świat kapitalistyczny na czele z USA i 2. świat socjalistyczny na czele ze Związkiem Radzieckim. USA potrzebowały ponad 70 lat, by pokonać gospodarczo i politycznie  osłabić a nawet doprowadzić do upadku Związku Radzieckiego i wspólnoty państwa socjalistycznych, co nastąpiło ostatecznie w latach 1989-91. Wtedy profesor F. Fukuyama napisał książkę pt „Koniec historii”, w której prognozował trwałe zwycięstwo USA i wejście świata ponownie w koleiny kapitalistycznej gospodarki i demokracji. Także prof. Z Brzeziński napisał książkę pt. „Wielka szachownica”, w której określał USA jako nie tylko jedynego zwycięzcę „zimnej wojny” ale także jako światowego hegemona i strażnika „nowego światowego porządku”.

Prognozy te okazały się przedwczesne a nawet zawodne. Co prawda w 1991 r. upadł Związek Radziecki, ale imperializmowi USA nie udało się obalić socjalizmu w państwach Azji a nawet na Kubie na kontynencie amerykańskim, a przede wszystkim w Chińskiej Republice Ludowej. Ta licząca wiele dziesiątków lat rywalizacja a nawet „zimna wojna” między Wschodem a Zachodem bardzo wyczerpała głównie USA, które cieszyły się  tylko 20 lat sprawowaniem swego monokratycznego panowania na świecie. Od 2010 r. ukształtował się  nowy wielobiegunowy układ sił międzynarodowych, wyznaczany przez koncert nowych wielkich mocarstw: USA, Unia Europejska, Chińska Republika Ludowa,  ale także Rosja, Indie, Brazylia i inne państwa  i jest to bardziej korzystny układ nie tylko dla możliwości utrzymania pokoju i zapobieżenia niebezpieczeństwa wielkiej (globalnej) wojny, ale  także powstania  nowych możliwości zmian w kierunku postępu społecznego i socjalizmu. Te wielkie zmiany w nowym układzie międzynarodowym nie znajdują jeszcze odzwierciedlenia w regulacjach prawa międzynarodowego, np. w strukturze organizacyjnej i mechanizmach Organizacji Narodów Zjednoczonych czy też układów wojskowo-militarnych. Wielką nadzieją biedniejszej części świata jest rosnący i umacniający się ruch państw rozwijających się (kiedyś określanych jako krajów 3. świata, mocno wspierany przez ChRL, a głównie przez wielką inicjatywę nowych szlaków jedwabnych, w której uczestniczy już ponad 130 państw różnych kontynentów.

.

  1. Globalna zmiana klimatu

„Etnocen” – jest to nowa kategoria naukowa, która powstała w ostatnich latach jako wyraz  następstw cywilizacyjnych ludzkości i nie zawsze uświadamianej działalności i ingerencji człowieka (ludzkości)  w sferze klimatu, naturalnego środowiska ziemi,  które doprowadziły do wielkich zmian a  nawet  degradacji naturalnych warunków  przyrodniczych, ekologiczno-środowiskowych i klimatycznych, będących m.in. następstwem dotychczasowych rabunkowych  form  pozyskiwania bogactw naturalnych, wytwarzania energii i nie uwzględnianie ograniczonych naturalnych „mocy przerobowych”, przyrodniczych środków i mechanizmów  samoistnej obrony przyrody w jej poszczególnych  rejonach i w skali całej planety. Obowiązywał paradygmat, że człowiek (społeczeństwo) jest niekwestionowanym panem ziemi i wszystko mu wolno, łącznie z podcinaniem przysłowiowej gałęzi, na której siedzi, abstrahowano od realnego faktu, że człowiek jest immanentną częścią przyrody i jej wytworem.

Dotychczasowy rozwój gospodarczo-techniczny ludzkości opierał się na niepisanym założeniu o nieograniczonych i niewyczerpalnych  zasobach bogactw naturalnych i pozyskiwanie ich w oparciu o coraz nowsze  zdobycze techniczne i wynalazki już nie tylko rewolucji przemysłowej, także rewolucji naukowo-technotronicznej, nowoczesnych środków komunikacji, wykorzystania rozwoju fizyki, chemii, eugeniki w rolnictwie, wytwarzania nowych mocy energetycznych, możliwych do zastosowanie na powierzchni ziemi, w jej głębi, w powietrzu, kosmosie i wodach wewnętrznych i morskich. Także techniki nowych zbrojeń, w tym wybuchów bomb atomowych, wodorowych, produkcji rakiet, samolotów odrzutowych, masowej komunikacji samochodowej, nagminnego spalania węgla, opalania drewnem, co radykalnie prowadziło do wzrostu emisji dwutlenku węgla. Na to nakładały się zmiany w wielkiej produkcji rolnej, monokulturach, produkcji zwierzęcej na mięso i inne niezbędne towary. Jednocześnie rozwój ten jest bardzo nierównomierny, powstały  państwa  i społeczeństwa bardzo bogate o wysokim ogólnie poziomie życia i rozwoju społecznego, a jednocześnie w innych miejscach planety są państwa i społeczeństwa o bardzo niskim poziomie produkcji społecznej, cierpiące na liczne plagi społeczne i gospodarcze, borykające się z podstawowymi problemami w zakresie możliwości ochrony środowiska naturalnego, cierpiące na brak żywności, wody, na niskim poziomie warunków sanitarnych i kultury zdrowotnej. Społeczeństwa te żyją w ekstremalnie trudnych warunkach i walczą o przetrwanie.

W dalszym ciągu zdecydowana większość świata znajduje się  pod panowaniem i dyktatem mocarstw kapitalistycznych i imperialistycznych, w których zysk jest główną wartością. Jest pożałowania godnym procederem, że w tych społeczeństwach wielkie, wręcz olbrzymie środki finansowe wydawane są nie na poprawę warunków życia biednych mieszkańców, na podnoszenie ich poziomu gospodarczego i kulturalnego, sanitarnego i zdrowotnego,  ale niestety na nowe zbrojenia, które służą umacnianiu panowania klasowego własnej burżuazji kompradorskiej i wielkiej burżuazji ponadnarodowej. Świat jest bardzo podzielony w zakresie ochrony klimatu i zagrożeń ekologicznych i klimatycznych. Niezbędne są  nowe projekty narodowe, kontynentalne i światowe w zakresie pozyskiwania wielkich środków na poprawę warunków bytowych biednych krajów świata. Niezbędna jest zmiana  myślenia w zakresie niesprawiedliwego podziału dochodu narodowego w skali całego świata. Jednym z przykładów marnotrawienia wielkich środków jest realizacja wydumanych projektów turystyki kosmicznej dla miliarderów a z drugiej umierające co roku setki tysięcy dzieci z powodu zatrucia środowiska naturalnego i  braku mleka dla niemowląt. Dotychczasowe środki pomocowe ONZ i innych organizacji ekologicznych nie są w stanie zasadniczo zmienić dramatyczną sytuację. Wydaje się, że obecnie w sytuacji głębokich  różnic interesów rządzącej  w większości państw świata burżuazji a z drugiej strony socjalistycznych Chin oraz innych postępowych podmiotów międzynarodowych, trudno będzie znaleźć radykalne środki na ograniczenie tych wydatków i radykalną poprawę stanu klimatu i zagrożeń ekologicznych na świecie.

.

  1. Ocena ubóstwa na świecie

Zjawisko ubóstwa a w szczególności ekstremalnego ubóstwa na świecie, było i jest odwiecznym problemem ludzkości, które zmieniało się i przechodziło przez różne etapy rozwoju od społeczeństw pierwotnych, przez niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm do czasów współczesnych, a które w obecnej epoce znamionowane jest przez konkurencję a nawet walkę między kapitalizmem a socjalizmem. Każda z tych epok była odzwierciedleniem dotychczasowego  rozwoju sił wytwórczych, które tworzyło ograniczone  warunki i możliwości wytwarzania i pozyskiwania niezbędnych dóbr potrzebnych dla utrzymania się przy życiu i dobrej kondycji zdrowotnej dla dalszego rozwoju poszczególnych jednostek jak i społeczeństw zorganizowanych we wspólnoty pierwotne, wielkie rodziny, rody, plemiona, państwa o zróżnicowanych stopniach, cechach i właściwościach rozwoju.

Niski stopień rozwoju sił wytwórczych i komunikacyjnych powodował, że poszczególne regiony rozwijały się samodzielnie i we względnej izolacji i separacji, co było podstawą  rozwoju odrębnych cywilizacji i kultury, nierzadko zorganizowanych  w silne i rozległe organizmy polityczne, które ze sobą rywalizowały, walczyły, rozwijały się i upadały. Dopiero rozwój kapitalizmu, przemysłu i nowoczesnych środków komunikacji i towarzyszących im odkryć geograficznych, doprowadziły do ukształtowania się poglądu o świecie jako zjawisku globalnym. Kapitalizm jednak nie zlikwidował biedy, nędzy i ubóstwa całych regionów i kontynentów, więcej nawet,  wytworzył doktryny uzasadniające rzekomą racjonalność podziału społeczeństw na syte i bogate oraz zacofane, biedne i ubogie jako podstawy rzekomo odwiecznych i niezmiennych „praw” i stosunków między narodami należących do „wyższych” i „niższych” ras. Kapitalizm jako jego imperialistyczne stadium rozwoju uciekał się do  masowego wyzysku i ucisku ludów kolonialnych i wojen, co prowadziło do nowych form ubóstwa i biedy uzależnionych narodów.

Realną alternatywę rozwiązania tych powstałych historycznie problemów stworzył dopiero socjalizm jako ustrój oparty nie na wyzysku, lecz na pracy, własności społecznej i równości wszystkich obywateli. Wraz z powstaniem Związku Radzieckiego a po 2. wojnie światowej licznych państw demokracji ludowej powstały realne przesłanki ograniczenia i likwidacji starych problemów biedy i ubóstwa, jednocześnie programy i praktyka ustrojowa ZSRR i socjalizmu wpływały pozytywnie na ograniczanie ubóstwa w innych rejonach świata, a także przyjęte zostały jako obowiązujący standard socjalny w systemie ONZ. Po upadku ZSRR i KDLów w Europie politykę likwidacji ubóstwa jako swe sztandarowe zadanie realizuje Chińska Republika Ludowa, która szczyci się tym, że wyprowadziła z nędzy 800 mln ludzi, a 400 mln zapewniła średni poziom życia. Na arenie międzynarodowej ważną inicjatywą ograniczania ubóstwa w świecie jest  chińska koncepcja i plan „jednego pasa i szlaku” (OBOR), która stworzyła liczne formy  pomocy materialnej dla krajów głównie opóźnionych w rozwoju.

Chińska inicjatywa OBOR może być pewnym wzorem dla innych państw świata, a głównie dla Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak w skali świata można realnie ograniczyć a nawet w perspektywie zlikwidować ubóstwo jako zjawisko światowe. Ważną przesłanką ograniczenia a nawet całkowitej likwidacji ubóstwa na świecie jest zwycięstwo socjalizmu w najważniejszych centrach świata, co obecnie jest głównie marzeniem komunistów, bez tego zwycięstwa eliminacja nędzy i biedy jako światowego problemu pozostanie niestety tylko szlachetnym marzeniem.

.

  1. Socjalizm z chińską specyfiką

Socjalizm z chińską specyfiką jest nową kategorią naukowego socjalizmu, która wyraża główne cechy ustroju socjalistycznego budowanego w Chińskiej Republice Ludowej. Jest  on realizowany pod kierownictwem ideowo-politycznym Komunistycznej Partii Chin, która od 1949 r. sprawuje władzę w Chińskiej Republice Ludowej i z wielkimi sukcesami buduje podstawy ustroju socjalistycznego. W szczególności kwestia „socjalizmu o chińskiej specyfice” stała się bardziej wyrazista, kiedy po śmierci poprzedniego przywódcy chińskiego Mao Zedonga we wrześniu 1976 r. z nową koncepcją przyspieszenia budowy socjalizmu wystąpił jego następca Deng Xiaoping, który był twórcą teorii „socjalistycznej gospodarki rynkowej”, co określone zostało jako oryginalny „chiński wynalazek”. Określenie „wynalazek” jest pewnym uproszczeniem na użytek krótkiej wypowiedzi. W kategorii tej mieści się uporządkowany i logiczny system wartości, zasad i twierdzeń o rozwoju społeczeństwa, opartym o uniwersalne zasady naukowego socjalizmu przy uwzględnieniu historycznej specyfiki rozwojowej Chin, jej wielkiej liczącej ponad 5 tys. lat oryginalnej cywilizacji i kultury, 4 tys. lat społeczeństwa zorganizowanego w struktury państwowe, liczącego obecnie 1,4 mld ludności Narodu, w którego granicach żyje nie tylko wielki naród chiński ale także 55 innych narodów, narodowości i grup etnicznych, wywierający wielki wpływ na życie społeczne i polityczne nie tylko kontynentu azjatyckiego, ale całego świata.

Droga do powstania koncepcji socjalizmu z chińską specyfiką  była długa i skomplikowana i odzwierciedlała przyswojenie przez chińskich marksistów poczynając już od końca XIX wieku podstawowych twierdzeń marksizmu, w tym naukowego socjalizmu, co później rozwijane i wdrażane w życie było udziałem zorganizowanego chińskiego ruchu robotniczego i komunistycznego. W 1921 r. powstała Komunistyczna Partia Chin, która stworzyła zorganizowane formy studiów marksistowskich i wdrażania w życie ideowo-politycznych zasad i wartości niesionych przez marksizm. Podstawowym problemem nie tylko o charakterze historycznym i teoretycznym było, jak  wprowadzić  w warunkach chińskich ustrój socjalistyczny jako logiczny rezultat rozwoju historyczno-gospodarczego kapitalizmu, którego na dobrą sprawę w Chinach nie było. Dopiero  w 1911 r. zburzone zostały podstawy odwiecznego faktycznie feudalnego chińskiego cesarstwa. Państwo ogłoszone zostało przez charyzmatycznego nowego przywódcę Sun Yatsena republiką, ale jego władza była iluzoryczna, a kraj rozdzierany był przez wewnętrzne walki tzw. warlordów czyli generałów-watażków, którzy za nic mieli rząd centralny w Pekinie, realizowali własne egoistyczne interesy, a w wewnętrzne sprawy Chin coraz mocniej interweniowały zagraniczne mocarstwa. Chinom groziła kolonizacja i likwidacja samodzielnego bytu politycznego. Na chaos wewnętrzny nakładały się niebezpieczeństwa zewnętrzne, głównie ze strony japońskiego imperializmu.

Komunistyczna Partia Chin prowadziła konsekwentną walkę o wyswobodzenie mas ludowych z wiekowego faktycznie niewolnictwa ludzi pracy. Wielką zasługą Mao Zedonga było, że po 1927 r. zorganizował na nowo Chińską Partię Komunistyczną w oparciu o siły biednego chłopstwa i wiejskiego proletariatu, co było konsekwencją słabości miejskiej klasy robotniczej i co przeciwnicy Mao Zedonga wykorzystali później, by zdyskredytować jego dzieło, nazywając ustrój chiński jako „socjalizm agrarny” (a nie robotniczo-proletariacki). Z czasem KPCh, szczególnie po tzw. Długim Marszu w 1934/35 roku  wzmocniła się i rozwinęła w wielką siłę polityczną, która prowadziła zwycięską walkę z agresorem japońskim jak i prokapitalistycznymi siłami Czang Kaiszeka i Kuomintangu. Walka ta zakończyła się wielkim zwycięstwem w październiku 1949 r.,  w którym Mao Zedong w Pekinie ogłosił powstanie Chińskiej Republiki Ludowej.

Okres przywództwa Mao Zedonga od 1949 do 1976 r. był czasem wielkich przekształceń ustrojowych i budowy podstaw socjalizmu, opartym głównie na doświadczeniach i wzorach budownictwa socjalistycznego w Związku Radzieckim i innych krajach demokracji ludowej. Przyniósł on wielkie  zmiany w zakresie rozwoju nowych sił wytwórczych i ustanowienia władzy ludu pracującego Chin jako gospodarza i suwerena Chińskiej Republiki Ludowej. Jednocześnie te wielkie historyczne osiągnięcia były niezadowalające w obliczu nowych wyzwań wewnętrznych i zagranicznych, przed którymi stanęła Chińska Republika Ludowa w latach 60-70-tych XX w., przede wszystkim potężnego przyrostu naturalnego i przyspieszenia rozwoju światowej gospodarki w następstwie wdrożenia mechanizmów rewolucji naukowo-technicznej i technotronicznej.

Odpowiedzią na nie była koncepcja socjalistycznej gospodarki rynkowej, rozwinięta teoretycznie przez Deng Xiaopinga, która zakładała, że rynek nie musi być szkodliwy dla społeczeństwa budującego socjalizm na jego podstawowym etapie, czyli w okresie przejściowym (wstępnym) od kapitalizmu do socjalizmu. KPCh zezwoliła na szeroką współpracę z firmami kapitału zagranicznego, jednak pod finansową i polityczno-administracyjną kontrolą socjalistycznego państwa, zezwoliła na aktywizację własnej prywatnej inicjatywy, licząc na jej konkurencyjność i patriotyzm w stosunkach z kapitałem zagranicznym. Jednocześnie rozpuszczono komuny ludowe jako formy kolektywnego gospodarowania na wsi, zapewniając minimum życiowe dla olbrzymich mas rolniczych (rodzin chłopskich), ale jednocześnie uruchamiając olbrzymie nadwyżki siły roboczej na wsi, które stworzyły wielką armię robotników sezonowych (chłopo-robotników) pracujących w centrach rozwojowych Chin.

Jednocześnie KPCh nie zrezygnowała z kierowniczej roli wobec państwa i wobec gospodarki, nie zlikwidowała, lecz zmieniła charakter planowania gospodarczego, odstąpiła od scentralizowanego planowania i przeszła na tory planowania gałęziowego i sterowniczego, a więc utrzymano planowanie w innych formach jako plany 5-letnie i horyzontalne, np. do 2035 i 2049 r. W konsekwencji w Chinach powstała gospodarka mieszana (hybrydowa), z wielością sektorów własnościowych, jednak priorytet ma własność społeczna  i zasady podziału  według socjalizmu, działa rynek jako  czynnik regulujący produkcję i konsumpcję, jeśli jednak rynek zawodzi, KPCh i socjalistyczne państwo reaguje interwencjonizmem administracyjnym. W konsekwencji gospodarka Chin bardzo rozwinęła się i zmodernizowała w ciągu ostatnich ponad 40 lat, co pozwoliło  rozwiązać  olbrzymie problemy ekonomiczne i społeczne wielkiego Narodu Chińskiego  a jednocześnie  rozwinąć  potencjał gospodarczy  na miarę zadań XXI wieku i wyzwań międzynarodowych i światowych.

Reasumując, socjalizm z chińską specyfiką jest teoretycznym i praktycznym potwierdzeniem odrębności narodowej chińskiej drogi do socjalizmu, która uwzględnia wielką historię narodu chińskiego, jej bogactwo cywilizacyjno-kulturowe a jednocześnie wdrażanie uniwersalnych zasad naukowego socjalizmu w ciągu długiego okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu. Chińskie doświadczenie, zakładające nawet 100-letni czas trwania tego okresu może być bardzo pomocne dla przechodzenia na drogę socjalizmu przez liczne biedne i zacofane w rozwoju gospodarczo-cywilizacyjnym  liczne narody krajów rozwijających się.

.

  1. Myśl Xi Jinpinga o socjalizmie z chińską specyfiką w nowej erze

Xi Jinping jest nową wielką postacią  nie tylko Chin, ale wpisuje się  jako współczesny przywódca i kontynuator rozwoju wielkiej cywilizacji i kultury chińskiej, wielkiego Narodu Chińskiego, nowoczesny organizator i przywódca  Komunistycznej Partii Chin i Chińskiej Republiki Ludowej, które stworzyły i realizują doniosłą koncepcję nowoczesnego rozwoju Chin – socjalizmu o chińskiej specyfice w nowej erze.  Jest to kontynuacja a jednocześnie jej rozwój i  dostosowanie do warunków i wymogów współczesnej epoki i teorii socjalistycznej gospodarki rynkowej, wypracowanej przez jego poprzedników, głównie Deng Xiaopinga. Jednocześnie należy podkreślić, że koncepcja ta nie stanowi wcale  negacji wcześniejszych etapów rozwoju Chin w latach 1949 – 1976 r., które realizowała KPCh pod kierunkiem Mao Zedonga, więcej nawet, ta nowa koncepcja jest logiczną kontynuacją  rozwoju Chin w nowej erze, której podstawowe cechy wyznaczają nowe sprzeczności, wyzwania i cele gospodarcze, społeczne i międzynarodowe w obecnych latach i w bliższej i dalszej perspektywie czasowej, m.in. wyznaczanej planami horyzontalnymi do 2035 i 2050 r. Jednocześnie ma miejsce podkreślanie ciągłości rozwojowej ChRL i wielkich zasług Mao Zedonga jako wielkiego rewolucjonisty i chińskiego męża stanu, jest odzwierciedleniem innego traktowania przywódców niż w ZSRR czy szerzej na Zachodzie. Owszem Mao Zedong popełnił wielkie błędy (szczególnie w schyłkowych latach życia), ale stanowiły one 30% dokonań wielkiego rewolucjonisty, a 70% były pozytywami. Oto przykład myślenia w kategoriach chińskiej cywilizacji.

Podstawowym celem  na najbliższą przyszłość jest zbudowanie umiarkowanego rozwiniętego we wszystkich aspektach społeczeństwa, likwidacja istniejącej jeszcze  biedy i niedostatku. Jest to realizacja chińskiego marzenia osiągnięcia lepszego życia narodu i wielkich celów narodowego odrodzenia i pełnego zjednoczenia Chin (Tajwan). W realiach międzynarodowych jest to życie bez wojen i w pokoju. Oznacza to, że myśl Xi Jinpinga wyraża strategiczne postępowe wartości i cele dalszego rozwoju  socjalizmu z chińską specyfiką, które są także bliskie innym narodom. W następnych latach  doprowadzą one  do powstania „społeczeństwa socjalistycznego,  rozwiniętego, silnego, demokratycznego, zaawansowanego kulturalnie, harmonijnego i pięknego”, jak stwierdził w jednym z ostatnich przemówień Sekretarz Generalny KPCh  i Prezydent ChRL Xi Jinping.

Rok 2021 był nadzwyczaj ważny dla stabilizacji społeczno-gospodarczej Chińskiej Republiki Ludowej jak i jej dalszego rozwoju. Mimo pandemii corona virus -19 i pogłębiającego się kryzysu  w światowej ekonomii udało jej się osiągnąć poważny wzrost gospodarczy. Wstępne wyniki światowej gospodarki dokumentują, że w  2021 r. ChRL osiągnęła 8,1% wzrostu PKB, co stawia  ją  na 1. miejscy w świecie (Dane z Internetu – pobrano 17.I.2022 r.).  Jednocześnie jest to zapowiedzią pomyślnej realizacji zadań nakreślonych w 14. Planie 5-letnim (2021 – 2025) a także dalszego rozwoju w planach perspektywicznych do 2035 a nawet do 2050 r. Kwestie te są obecnie gruntownie analizowane i przebudowywane odpowiednio da aktualnej sytuacji i warunków zmieniającej się rzeczywistości a także prognoz dalszego rozwoju w związku z trwającymi pracami przygotowawczymi do mającego się odbyć jesienią  2022 r. XX Kongresu Komunistycznej Partii Chin. Kongres ten ze względu na duże zmiany wewnątrz kraju jak i niebezpieczne napięci na arenie międzynarodowej będzie musiał ustosunkować się do powstających zagrożeń oraz warunków i szans realizacji dalszego pomyślnego rozwoju Chin, kontynuacji dążeń do „chińskiego marzenia” i utrzymania pokoju nie tylko w Azji, także na świecie.

Rok 2021 był także ważny w życiu społeczno-politycznym ChRL ze względu na Jubileusz 100-lecia Komunistycznej Partii Chin (1921 – 2021). Rocznica ta była okazją do głębszej analizy i podsumowania przemian i rozwoju Chin w tym stuleciu, a przede wszystkim rewolucyjnej walki KPCh w latach 1921 – 1949 oraz powstania 1.X.1949 r. Chińskiej Republiki Ludowej i jej wielkich osiągnięć  społeczno-gospodarczych, ideowo-politycznych i międzynarodowych w ostatnich latach, przede wszystkim likwidacji ekstremalnej biedy (ponad 800 mln ludzi) i osiągnięcie przez 400 mln Chińczyków średniego standardu życia. Także na arenie międzynarodowej ChRL osiągnęła wielkie sukcesy, cieszy się wielkim poważaniem i autorytetem w systemie Organizacji Narodów Zjednoczonych, w szczególności jako stały członek Rady Bezpieczeństwa, za jej wielkie osiągnięcia w utrzymaniu pokoju i licznych form pomocy dla krajów rozwijających się, co w szczególności jest realizowane w ramach wielkiej inicjatywy „Jednego pasa i jednego szlaku – OBOR”. Chiny stały się w ostatnich latach wielkim podmiotem współpracy handlowo-gospodarczej w rejonie nie tylko Pacyfiku (APEC) i Morza Południowo-Chińskiego, także w innych rejonach świata. Aktualnie chińska polityka zagraniczna (traktowana jako problem wewnętrzny Chin) skupia się na działalności mającej na celu pokojowe przyłączenie Tajwanu do Macierzy, co w dokumentach politycznych traktowane jest jako podstawowy cel polityki, wyrażającej się w haśle „Jedne Chiny – dwa systemy”.

.

  1. Plany dalszego rozwoju Chin

Komunistyczna Partia Chin nakreśliła także horyzontalne plany i cele ideowo-polityczne i społeczno-gospodarcze  na drugi wielki Jubileusz 100-lecia  Chińskiej Republiki Ludowej w 2049 r.

(1949 – 2049). Będzie to okres 6-ciu 5-latek, z tego pierwsze trzy (2021 – 2035) mają przynieść wszechstronny rozwój społeczno-gospodarczy Chin, wyrównanie istniejących jeszcze dysproporcji w rozwoju poszczególnych prowincji i uczynienie z Chin średnio rozwiniętego kraju w skali światowej. Drugi etap (2036 – 2050) zakłada wysunięcie się Chin do grona najwyżej rozwiniętych państw świata. W tym czasie dochód narodowy Chin ma być wyższy niż w USA i innych wysoko rozwiniętych państwach świata nie tylko w skali globalnej, także per capita. Prognozę tę potwierdzają także eksperci amerykańscy

Chińska Republika Ludowa nie ukrywa swych osiągnięć i prognoz, są one oparte na realnych podstawach ekonomicznych, dotychczasowym  stabilnym i dynamicznym rozwoju i wielkim  autorytecie i zaufaniu chińskiego narodu do dotychczasowej polityki i dalszych planów rozwojowych Komunistycznej Partii Chin. Są one ambitne i ich realizacja będzie wymagała dalszej ciężkiej pracy wszystkich klas i warstw ludu chińskiego, przede wszystkim klasy robotniczej, tym bardziej,  że ich realizacja będzie przebiegać  w sytuacji zaostrzających się sprzeczności i napięć międzynarodowych, a nawet zagrożeń wojennych ze strony państw imperialistycznych. Dalszą gwarancją  pomyślnej realizacji planowych zadań jest systematyczne podnoszenie poziomu życia ludzi pracy i likwidacji nędzy i niedostatku oddziedziczonych w spadku po poprzednich epokach a na arenie międzynarodowej wzrost  pozycji sił pokojowych, krajów rozwijających się  oraz osłabienia sił imperialistycznych, co znalazło wyraz głównie w osłabieniu hegemonicznej pozycji USA i załamaniu się jednobiegunowego ładu międzynarodowego. Obecnie świat stał się wielobiegunowy, poza USA powstały nowe wielkie mocarstwa, w tym Unia Europejska i Chiny, nie można także zapominać o Rosji i Japonii oraz nowych państwach tzw. wschodzących, jak Indie, Brazylia i grup innych państw, domagających się równorzędnego traktowania w stosunkach międzynarodowych.

Jest to  także  podstawą wzrostu autorytetu i pozycji Chin na arenie międzynarodowej, w szczególności w krajach rozwijających się, które z uwagą studiują wielkie osiągnięcia „chińskiego eksperymentu socjalistycznego”, widząc w nim możliwości rozwiązania własnych palących problemów gospodarczych i społecznych. Jednocześnie  dynamiczny wzrost gospodarki i autorytetu politycznego ChRL na arenie międzynarodowej budzi niepokój a nawet strach w kręgach wielkiej światowej burżuazji i państw imperialistycznych, traktujących Chiny nie tylko jako groźnego konkurenta handlowo-gospodarczego, ale przede wszystkim jako przeciwnika a nawet wroga klasowo-politycznego ze względu na ich socjalistyczny ustrój  i kierowniczą rolę Komunistycznej Partii Chin.

Podstawą tego wielkiego sukcesu Chińskiej Republiki Ludowej  jest nowa koncepcja budowy socjalizmu, sformułowana przez Deng Xiaopinga w latach 70-tych ub. w. , która po 45 latach  jako „socjalistyczna gospodarka rynkowa” przyniosła rewelacyjne rezultaty, mierzone wielkimi (wręcz gigantycznymi) osiągnięciami i ratami wzrostu gospodarczego i wysuwając  ChRL na czołową pozycję w skali światowej, W konsekwencji kwestia socjalizmu jako ustroju społeczno-politycznego i gospodarczego stanęła ponownie  (po upadku ZSRR i KDLów w Europie pod koniec lat 80-tych XX w.) jako problem ideowo-polityczny współczesnego świata i realna alternatywa ustrojowo-ekonomiczna wobec dominującego nadal kapitalizmu i imperializmu. Kwestia ta znalazła szersze rozwinięcie w Uchwale KC KPCh z listopada 2021 r., analizująca dzieje Partii w latach 1921 – 2021, w szczególności okres 1978 – 2021.

Drugim ważnym dokumentem była ustawa Ogólnochińskiego Kongresu Przedstawicieli Ludowych o 5-letnim Planie rozwoju na lata 2021 – 2025, określająca strategiczne cele rozwoju społeczno-gospodarczego Chin, ich poszczególnych okręgów, prowincji i działów społecznych i ekonomicznych. Jednocześnie wraz z tym dokumentem  KC KPCh  przyjął Uchwałę o Perspektywicznym Planie rozwoju ChRL do 2035 r., określający podstawowe cele ekonomiczne, socjalne i polityczne tego okresu jak i stawiający prognozy rozwojowe Chin (i świata) na dalsze 15 lat do 2050 r. Dokument ten jest perspektywiczny, ale jednocześnie bardzo konkretny, w szczególności dotyczący pierwszej 5-latki (2021-2025), zawiera mnóstwo danych i analiz przewidywanych trendów rozwojowych  tak w skali kraju jak i międzynarodowych. Zawiera także nowe uogólnienia, wynikające ze zmian epokowych niesionych przez wielki rozwój nowoczesnych sił wytwórczych jak i uwarunkowań międzynarodowych a także licznych niewiadomych i nowych zagrożeń i ryzyk, powodujących, że przyszłość jest w licznych  aspektach mało przewidywalna, hipotetyczna i wielowariantowa.

.

  1. Zapowiedź zmian w polityce społecznej

Nowym ważnym elementem tej prognozy jest stwierdzenie, że wzrost gospodarczy nie będzie jedynym miernikiem, według którego mierzona jest chińska gospodarka. Oznacza to krytykę  dotychczasowej polityki gospodarczo-społecznej, która  doprowadziła do wielkiego i dynamicznego rozwoju gospodarczego, ale jednocześnie do głębokich  różnic majątkowych i w podziale dochodu narodowego. Odrodziła się wielka burżuazja narodowa, która stała się właścicielem większości gospodarki narodowej i zagarnie ponad połowę  dochodu narodowego, co budzi niezadowolenie  mas pracujących. W związku z tym pogłębia się krytyka dotychczasowej polityki gospodarczej i społecznej KPCh tak w jej szeregach jak i w międzynarodowym ruchu komunistycznym. W następstwie kierownictwo KPCh zapowiedziało częściową korektę dotychczasowych kierunków i celów rozwojowych i polityki społecznej, co zapowiada  dokument. Wychodzi on z założenia, że najogólniej mówiąc Chiny wkraczają obecnie w nową fazę rozwoju, w której bardziej będą odgrywać rolę takie czynniki jak: zatrudnienie, osiągane dochody, zarobki, wydajność pracy, ochrona środowiska, lata nauki i wykształcenie, liczba lekarzy  na tysiąc ludności, polityka mieszkaniowa  i inne.

Dotychczas stosowane  w świecie wskaźniki wzrostu krajowego brutto (PKB) dają tylko ogólną informację o potencjale gospodarczym danego kraju, ale nie mówią nic o jakości życia, rozwarstwieniu i poziomie życia poszczególnych obywateli i grup społecznych, czy ludzie są szczęśliwi, zdrowi, czy żyją godnie i jak długo. Państwo, które nie przejawia zainteresowania losami swych obywateli, ich standardem życia, a skupia swą uwagę jedynie na mierniku wzrostu gospodarczego, popada w jednostronność  oceny poziomu rozwoju. W konsekwencji taka „filozofia rozwoju” prowadzi do poważnych sprzeczności. Widzimy to w wielu krajach, w których PKB nominalnie rośnie,  ale zatrudnieni dotknięci są stagnacją a nawet spadkiem zarobków, pogłębiają się nierówności, rośnie zadłużenie nie tylko obywateli, także państwa. W krajach tych wzrasta nominalnie dochód narodowy, podnoszą się dochody obywateli, mierzona wskaźnikami rosnącego PKB, ale wzrost ten, a raczej  dochód narodowy dzielony jest zasadniczo nierówno. Nikła część ludności bogaci się kosztem olbrzymiej większości pozostałych biednych i ubogich klas i warstw . Nie jest to trend i przyszłość, których  pragną i do których zmierzają Chiny. Musimy, jak zapowiedział Xi Jinping,  zatrzymać ten trend i wprowadzić bardziej racjonalny i sprawiedliwy społecznie podział zasobów i uwzględnić  go w polityce socjalnej i w planowaniu. (Wypowiedź Xi Jinpinga podaję za: Alternative zu einem traurigen Zustand. China hat einen Plan – und unterscheidet  sich damit deutlich vom kapitalistischen Westen. „Unsere Zeit”, Sozialistische Zeitung, Zeitung der DKP, wydanie z 28.I.2022 r., Nr 4, s. 8).

W dalszej części wypowiedzi Xi Jinping odwołał się do praktyki społeczno-gospodarczej USA, gdzie ważne decyzje podejmuje się w sposób arbitralny, jakby to zależało od humoru decydentów i gdzie idea takiego planowania i  planowego zarządzania wydaje się czymś niezwykłym. Pogląd, że Chiny „myślą kategoriami dziesięcioleci”, natomiast w państwach zachodnich myśli się w kategoriach „od wyborów do wyborów”, przyjęty jest w środowisku politologicznym i dziennikarskim, ale nie znalazł potwierdzenia wśród polityków. Wynika to głównie z abstrahowania od głębokich różnic ustrojowych, kulturowych i cywilizacyjnych dzielących Chiny i Zachód a także różnic ideowych, zasad i wartości aksjologicznych między demokracją na Zachodzie i w Chińskiej Republice Ludowej. Chiny  przez tysiąclecia szły i rozwijały się jako odrębna cywilizacja i stworzyły unikatowy zespół wartości kulturowych, kultywowanych w znacznej części przez współczesnych Chińczyków. Ale jednocześnie Chińczycy od ponad 200 lat stanęli w obliczu niebezpiecznej konfrontacji z zachodnim imperializmem i groziła im kolonizacja a nawet całkowite rozbicie własnej państwowości i wielkiego dorobku chińskiej cywilizacji. W dalszych latach chińscy patrioci podejmowali liczne próby zatrzymania i odwrócenia tych niebezpiecznych trendów, ale zdecydowany zwrot nastąpił dopiero w ostatnim stuleciu, kiedy w 1921 r. powstała Komunistyczna Partia Chin, która pod pod kierunkiem Mao Zedonga doprowadziła do wielkiego zwycięstwa chińskiego ludu i proklamowania 1. X.1949 r. Chińskiej Republiki Ludowej.

Zwycięstwo rewolucji antyfeudalnej, antykapitalistycznej, antykolonialnej, demokratycznej i socjalistycznej w Chinach było historycznym osiągnięciem wszystkich klas i warstw ludu pracującego i stało się początkiem budowy nowego państwa – demokratycznej dyktatury ludu, państwa demokratycznego i socjalistycznego, w którym suwerenem stał się lud pracujący pod kierownictwem Komunistycznej Partii Chin, dążący do zbudowania ustroju socjalistycznego i jednocześnie kontynuującego postępowe wartości i tradycje chińskiej starożytnej kultury i cywilizacji. 100 lat walki chińskich komunistów odbywały się w trzech okresach: 1. 1921 – 1948 – walka z pozostałościami feudalizmu i przeciwko chińskiej burżuazji oraz walka z imperialistyczną Japonią. 2. 1949 – 1976  – zwycięstwo rewolucji socjalistycznej i budowa podstaw socjalizmu pod kierunkiem KPCh i Przewodniczącego Mao Zedonga. 3. 1977/78 – do czasów współczesnych – okres otwarcia na zewnątrz  i socjalistycznej gospodarki rynkowej, realizowanej pod kierunkiem nowej generacji przywódców KPCh od Deng Xiaopinga do Xi Jinpinga.

We wszystkich tych okresach KPCh prowadziła walkę klasową z wrogami wewnętrznymi i zagrożeniami zagranicznymi. Dzięki konsekwentnie zakreślonym i realizowanym celom ideowo- politycznym, ekonomicznym  i międzynarodowym zdobywała coraz większe poparcie nie tylko klasy robotniczej, ale szerokich mas wiejskiego proletariatu i biednego chłopstwa, które stały się z czasem najszerszą bazą społeczną KPCh, co odzwierciedlało oryginalność chińskiej drogi do socjalizmu w kraju półkolonialnym i ze słabo rozwiniętym przemysłem. Wraz ze zwycięstwem w 1949 r. demokratycznej i socjalistycznej rewolucji KPCh stworzyła oryginalny model budownictwa socjalistycznego, w którym nastąpiły zasadnicze zmiany klasowe na rzecz ludu pracującego,  przyspieszono rozwój gospodarczo-społeczny kraju, który jednak okazał się niewystarczający, wobec rosnących aspiracji konsumpcyjnych ludzi pracy, zagrożeń wojennych imperializmu,  sankcji i embarga państw kapitalistycznych a także  realizowanej w okresie Mao Zedonga półautarkicznej polityki gospodarczej.

Odpowiedzią na te wewnętrzne i międzynarodowe bariery wzrostu gospodarczego stała się nowa koncepcja dalszego socjalistycznego rozwoju w oparciu o teorię Deng Xiaopinga, nazwanej później „socjalistyczną gospodarką rynkową”. U jej podstaw legło nie tylko szerokie otwarcie na zewnątrz, głównie na wielkie inwestycje zachodniego kapitału, także aktywizacja chińsko-zamorskiej i własnej prywatnej inicjatywy oraz relatywne otwarcie  gospodarki na rynek, przy zachowaniu kierowniczej roli Komunistycznej Partii Chin, wierności zasadom marksizmu-leninizmu i teorii Mao Zedonga, zmiany planowania z centralnego na sterownicze, strategiczne i gałęziowe. Otwarcie się na rynek nie było absolutne,  zastosowano mechanizm dwóch zasad, jeśli zawodzi mechanizm rynkowy i powstają bariery i napięcia społeczne, uruchamia się regulację państwowo-administracyjną, co pozwala uniknąć niebezpieczeństwa żywiołowości  gospodarki. Jednocześnie KPCh  otwarła się szeroko na postępowe wartości i tradycje chińskiej cywilizacji i kultury, w szczególności na konfucjanizm, czerpiąc z niego starożytne ideały „harmonijnego społeczeństwa” – Datong i Xiaokang shehui – „społeczeństwo umiarkowanego dobrobytu”, na oznaczenie wdrażanej polityki likwidacji nędzy i dążenia do tzw. średniego poziomu życia.

Obecnie po 45 latach realizacji polityki „socjalistycznej gospodarki rynkowej” widać wszystkie pozytywne strony tej reformy. Chiny wysunęły się na czołową pozycję w rozwoju gospodarczym i rywalizują  z USA i Unią Europejską o prymat w rankingu  światowych mocarstw. Dzięki środkom własnym a także wielkim inwestycjom kapitału zagranicznego zmodernizowano stare zagłębia przemysłowe, a  także powstały nowe nie tylko w regionach nadmorskich i centralnych, także w rejonach dotychczas zaniedbanych, na masowa skalę rozwinięto nowe usługi, kraj powiązany został siecią nowych szybkich kolei, autostrad i komunikacji lotniczej, zintensyfikowano produkcję rolną (rocznie zbiera się prawie 700 mln t zbóż, nie licząc innych rodzajów żywności, rozbudowano i zmodernizowano liczne stare miasta i wybudowano wiele nowych ośrodków miejskich, w tym także w dotychczas zaniedbanych regionach kraju. Współczynnik urbanizacji sięga 62%, co stawia Chiny powyżej średniej światowej. Chińska klasa robotnicza liczy wraz z robotnikami sezonowymi ok. 600 mln ludzi, w dalszym ciągu na wsi zamieszkuje ponad 500 mln ludzi. W Chinach odnotowuje się stały wzrost optymizmu społecznego i poparcia dla polityki KPCh. Nie ma w tym nic nadzwyczajnego wobec wielkich osiągnięć społeczno-gospodarczych ChRL.

.

  1. Nowe sprzeczności klasowe i bariery dalszego wzrostu w Chińskiej Republice Ludowej

Jednocześnie odnotować należy słabe strony tego rozwoju. Chiny znalazły się w czołówce ekonomik świata,  liczonych w globalnym  PKB, ale jednocześnie jego wielkość i produkcja per capita jest 4 razy mniejsza niż w USA lub w najbardziej rozwiniętych państwach Europy zachodniej. Dają o sobie znać głębokie różnice w rozwoju nowoczesnej infrastruktury gospodarczej między dobrze lub średnio rozwiniętymi prowincjami nadmorskimi i centralnymi a północnymi, zachodnimi i południowymi, zamieszkałymi w większości przez mniejszości narodowe i położone w trudnych warunkach geograficznych i klimatycznych np. wysokie góry, tereny pustynne lub stepowe, naturalne klęski, wymagające nadzwyczaj wysokich nakładów nie tylko finansowych.  Znajdują one także wyraz w polaryzacji majątkowej  i odrodzeniu nowej chińskiej burżuazji narodowej,  która zagarnia około ½ dochodu narodowego, a w rękach tej klasy jak i burżuazji zagranicznej znajduje się większość  majątku narodowego, wytwarzającego ok. 2/3  PKB (co krytykom tej koncepcji daje podstawę definiowania chińskiego ustroju jako kapitalizmu państwowego).  Na czele tej nowej burżuazji sytuuje się licząca ok. 800 osób grupa miliarderów i ok. 1 mln milionerów, liczących swe walory nie w juanach lecz w dolarach. Dużą rolę odgrywa drobnomieszczaństwo, definiowane często jako klasa średnia, do którego należą nie tylko właściciele drobnych i średnich przedsiębiorstw przemysłowych, także  licznych biznesów usługowych, bez których nie może funkcjonować nowoczesna gospodarka i społeczeństwo. Rodzi to nowe społeczne przeciwieństwa a nawet odradza sprzeczności klasowe.     Dotychczasowy rozwój i pogłębiające się rozwarstwienie społeczno-klasowe nie jest przypadkowe, jest logiczną konsekwencją „socjalistycznej gospodarki rynkowej” i szerokiego otwarcia się Chin na kapitał zagraniczny i wewnętrzny, co na gruncie teorii naukowego socjalizmu możemy wyjaśnić jako długotrwały okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu. Jest to cena (haracz),  jaką musi płacić chińska klasa robotnicza, pracujące chłopstwo i naród chiński za szeroki styk z przodującymi technologicznie korporacjami kapitalistycznymi i dostęp do światowych rynków.

Dzięki temu co roku powstawało w Chinach średnio 10 mln nowoczesnych miejsc pracy a drugie tyle było modernizowanych, co radykalnie zmieniło oblicze technologiczno-produkcyjne chińskiej gospodarki i powstania nowoczesnej klasy robotniczej. Chiny przekształciły się ze społeczeństwa prymitywnego rolnictwa i wiejskiego zacofania, którego wcześniej nie mogły zasadniczo zmienić wiejskie komuny z powodu braku rolniczej bazy przemysłowej. Jednocześnie należy docenić wielką ofiarność wielkiej armii robotników sezonowych, obliczaną obecnie na prawie 300 mln osób, podejmujących pracę w dalekich ośrodkach, z dala od rodzin i świadczących pracę często w bardzo trudnych warunkach socjalnych. Są oni jednym z wielkich kół zamachowych chińskiego cudu gospodarczego. Jak na razie odrodzona chińska burżuazja zachowuje się lojalnie wobec KPCh i socjalistycznego państwa – demokratycznej dyktatury ludu. Respektuje lojalnie przewodnictwo ideowo-polityczne KPCh, co m.in, znajduje wyraz w ograniczonej możliwości wywozu kapitału za granicę, a jeśli ma to miejsce jest określane przez politykę państwa, jednym słowem, możecie się bogacić, ale musicie się dzielić ze społeczeństwem, a także zmuszanej przez państwo do inwestowania w kraju. Jednocześnie nowa burżuazja nie ma możliwości politycznego integrowania się we własnej partii politycznej. Zapewne „po cichu” marzy ona o zmianie systemu na wzór państw kapitalistycznych, o czym świadczą  postacie i ruchy dysydenckie typu Liu Xiaobo. Innym niebezpieczeństwem jest możliwość ubiegania się o członkostwo KPCh, jeśli uznają politykę KPCh i normy jej statutu. Najczęściej jednak jednoczą się w różnego rodzaju grupach interesu, klubach,  a także działają w komisjach konsultacyjnych, będących chińskimi formami frontu jedności  narodu. Nie oznacza to, że nie ma licznych minusów tej polityki, np. wielkiej korupcji.

Te sprzecznościowe zjawiska  gospodarcze i społeczno-klasowe rodzą  różnego rodzaju następstwa, wymieniono najważniejsze gospodarcze i społeczne, ale coraz głębsze są negatywne następstwa, w tym pogłębiające się różnice majątkowe, tworzenie się dwóch społeczności: bogatych i biednych i towarzyszących im instytucji, obsługujących różne potrzeby osobiste i sfery życia społecznego, np. w zakresie dostępu do mieszkań,  żłobków, przedszkoli, szkół, wyjazdów zagranicznych, możliwości zatrudnienia przez protekcję, zmiany miejsca zamieszkania a nawet wyboru partnera lub małżonka. Rynek spowodował powstanie wielkiej podaży dóbr, oferowanych przez producentów chińskich i zagranicznych, ma miejsce walka konkurencyjna o klienta, nieodzownymi elementami stały się nie tylko wielkie nowoczesne zakłady pracy, także banki, oferujące kredyty. Rynek reguluje ceny towarów, usług, mieszkań itd., a ponieważ jest otwarty na gospodarkę kapitalistyczną w kraju i za granicą, ceny dostosowują  się do poziomu światowego. Ta gonitwa cen nie jest problemem dla bogatych, ale dla średnio zarabiających i słabo wynagradzanych jest to problem egzystencjalny, czego odzwierciedleniem są rozwierające się nożyce w dochodach i nowe wielkie grupy średniego i biednego proletariatu. W licznych zakładach pracy, głównie kapitału prywatnego i zagranicznego masowe są protesty i strajki, głównie o charakterze ekonomicznym, będące sygnałem dla władz, że zaostrzają się sprzeczności między pracownikami a właścicielami.

Ważną rolę w rozwiązywaniu tych sprzeczności mogą odegrać związki zawodowe i podstawowe organizacje KPCh. Obserwacja  chińskich realiów wskazuje, że ścierają się tu liczne sprzeczne interesy. Z jednej strony państwo kieruje się podstawowymi wartościami i zasadami postępowego kodeksu pracy, ochrony prawa pracy i dąży do ciągle nowych inwestycji, modernizujących dane miasto, prowincję, rynek lokalny, zabiega o nowe  zakłady pracy, nowe miejsca pracy, czasami przymyka oko na niedostatki w zakresie bhp, licząc, że z czasem sytuacja się poprawi. Różnie z tym bywa. Kapitał kieruje się zyskiem i nie zamierza pełnić roli łaskawego dobrodzieja. Jest to jedną z przyczyn różnic interesów w szczególności między kapitałem zagranicznym a podmiotami krajowymi, głównie państwowymi. Lepsza pod tym względem jest sytuacja w przedsiębiorstwach chińskiego kapitału krajowego i państwowych inwestycjach, m.in. z tego powodu mają one niższą wydajność i na ogół przegrywają konkurencję z bezwzględnymi podmiotami prywatnymi.

W tej sytuacji Komunistyczna Partia Chin zwraca baczniejsza uwagę na następstwa społeczne socjalistycznej gospodarki rynkowej. Stało się to szczególnie palącym elementem polityki społecznej nowego kierownictwa na czele z Xi Jinpingiem, który już podczas kampanii wyborczej  na XVIII Zjazd KPCh w 2012 r. podkreślał konieczność zasadniczej zmiany polityki społecznej partii i państwa  w kierunku poprawy warunków  pracy i pracy, szczególnie załóg robotniczych w wielkich zakładach pracy. Na następnym XIX Zjeździe w 2017 r. problem ten został poszerzony o inne zakłady a także poprawę warunków życia w miejscu zamieszkania.  W 2021 r. Xi Jinping podczas uroczystości  100 lecia KPCh powiedział, że „Partia jako  organizacja skupiająca  najbardziej postępowe elementy klasy robotniczej i sprawująca  kierowniczą rolę,  musi działać w interesie tej klasy a nie w interesie burżuazji. Odbywa się to w kraju, gdzie klasa robotnicza stanowi  dużą większość obywateli, biorąc pod uwagę całą złożoność  istniejących sprzeczności i komplikacji. Nie można tylko nad tym deliberować i dawać wyraz zmartwieniom, należy przygotować konkretny plan wyjścia z takiej niekorzystnej sytuacji. Co by się działo, gdyby takiego planu nie było? Nie musimy daleko poszukiwać lub wymyślać jakieś egzotycznej hipotezy. Jest faktem bezsprzecznym, że burżuazyjna „demokracja” z jej całym partyjno-politycznym  sztafażem i  ukierunkowaniem na krótkotrwały efekt i zawierająca pewne elementy chaotycznego  rozwoju, nie może być dla Chin dobrym rozwiązaniem, gdyż prowadziłby to  do wielkiego chaosu, rodziłoby to niepewność,  nowe napięcia a nawet kryzys” (Cyt. za w/w źródłem).

Zdaniem Przewodniczącego Xi Jinpinga tu tkwią główne przyczyny słabości tego rozwiązania, ale niekoniecznie dla tych, którzy korzystają z tych słabości  i braku aktywności stabilnego rządu. Chaos wyborczy  jest tylko jedną z wielu form ujawniania się sprzeczności, zaburzeń a nawet       otwartej walki w ramach systemu, co nie jest przypadkowe , ale odzwierciedla głębokie sprzeczności klasowe całego systemu.  Wybory w kapitalizmie stały się wielkim show, w którym ścierają się nie racjonalne argumenty, lecz umiejętność oddziaływania na emocje wyborców i kierowania ich uwagi politycznej na tematy zastępcze. Jest to konsekwencją  głębszego zjawiska  w  systemie kapitalistycznej gospodarki, mianowicie anarchii w produkcji, gdzie każdy podmiot gospodarczy  jest tak zaprogramowany, żeby maksymalizować swe bezpośrednie zyski, nie myśląc o następstwach  dla innych podmiotów i społeczeństwa.

W konsekwencji  tych procesów  ukształtował się system kapitalistyczny, który rozwijał się w sposób żywiołowy i dotknięty był cyklicznymi kryzysami i mimo podejmowanych prób ograniczenia tej żywiołowości, nie jest w stanie  planować na dłuższy okres  ani też uwzględniać w rozwoju potrzeb socjalnych jako ważnych i naczelnych dla całego społeczeństwa. Wynika to z istoty klasowej kapitalizmu, definiującej własność prywatną i zysk jako naczelne wartości ustrojowe, co profituje burżuazję jako klasę władającą środkami produkcji i zapewnia jej  monopol władzy. Wszelkie próby bardziej racjonalnego i sprawiedliwego podziału zasobów społecznych zmiany hierarchii tych wartości i kwestionowania  podstawowych zasad społeczeństwa burżuazyjnego  przez klasy upośledzone i wyzyskiwane są zwalczane przez system z całą surowością prawa.

Chińska Republika Ludowa  reprezentuje inny typ stosunków społecznych, będący postępową alternatywą  wobec pełnego sprzeczności systemu kapitalistycznego. Uchwalony w 2021 r.  14. Plan rozwoju społeczno-gospodarczego na lata 2021 – 2025  zwiera  realne i zgodne z rzeczywistością  zadania i perspektywy  rozwoju Chin  w niezwykle skomplikowanym okresie.  Wszelkie próby  zahamowania a nawet zastopowania  rozwoju Chin, a także ich okrążania, które w ostatnich latach wyraźnie się nasiliły, powodują, że  sytuacja jest bardziej napięta i trudniej będzie realizować nakreślone plany rozwoju.  Komunistyczna Partia Chin nie zamierz jednak zejść z wytyczonej drogi rozwoju, gdyż program ten  jest zgodny z interesami  wszystkich ludzi pracy i Narodu Chińskiego a także   przyczynia się do obrony pokoju na świecie, które to zasady wpisane są do Konstytucji ChRL jak i znajdują odzwierciedlenie w dokumentach politycznych KPCh. Chiny nikomu nie zagrażają. Uchwalony 14. Plan  rozwoju społeczno-gospodarczego  na lata 2021 – 2025  określa także podstawowe cele i drogi rozwojowe dla następnej generacji obywateli, co wynika z planów perspektywicznych do 2035 i do 2050 r. Z osiągnięć , wielkich sukcesów i historii Chińskiej Republiki Ludowej mogą się także uczyć inne państwa i społeczeństwa świata i nawet gdy niektóre z nich  nie wyciągną dobrych wniosków i nadal będą Chiny demonizować a nawet  dążyć do zahamowania ich marszu do postępu, Chińska Republika Ludowa będzie konsekwentnie trzymać się swych szczytnych planów.                                                                                                                                                     (Podaję za: Alternative zu einem traurigen Zustand. China hat einen Plan – und unterscheidet sich damit deutlich  vom kapitalistischen Westen. „Unsere Zeit” – Sozialistische Wochenzeitung, Zeitung der DKP, Essen . Wydanie z 28.I.2022 r. , Nr 4, s. 8).

Wypada tylko życzyć  Komunistycznej Partii Chin i Chińskiej Republice Ludowej realizacji i spełnienia tych planów. Już Starożytni mawiali: Ex Oriente Lux (Światło (idzie) ze Wschodu). W obecnej epoce jest to metafora wielkich i niezbędnych zmian społecznych na miarę potrzeb XXI wieku. Jesienią 2022 r. odbędzie się w Pekinie XX Zjazd Komunistycznej Partii Chin. Zapewne będzie on miał duże znaczenie w podsumowaniu dotychczasowego rozwoju i nakreśleniu nowych kierunków rozwoju ChRL i socjalizmu z chińską specyfiką nie tylko do 2025 ale również  do 2035 i 2050 r., także w trudnych realiach sprzeczności międzynarodowych i zagrożeń ze strony imperializmu,  w szczególności nasilają się napięcia w rejonie Morza Południowo-Chińskiego i Tajwanu. Wszystko wskazuje, że w dalszym ciągu naczelną funkcję partyjną i polityczno-państwową pełnić będzie dotychczasowy przywódca Chin Xi Jinping, którego ostatnie zmiany systemu politycznego nie limitują zasadą dwukadencyjności. Realizacja tych zamierzeń i planów jest pomyślną przesłanką odrodzenia i dalszych zwycięstw  socjalizmu i postępu społecznego  nie tylko w Chinach.

.

  1. Chińska Republika Ludowa a Polska

 

Współczesne relacje polsko-chińskie zapoczątkowane zostały wraz z powstaniem Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 r. Polska była jednym z pierwszych państw świata, które uznało Chińską Republikę Ludową i nawiązało z nią  stosunki dyplomatyczne w duchu przyjaźni i współpracy i wzajemnej pomocy. W następnych latach oba państwa pogłębiły różne formy wzajemnej pomocy społeczno-politycznej, gospodarczej i na arenie międzynarodowej, czemu sprzyjały pokrewne ustroje ludowo-demokratyczne i kierownicza rola KPCh w Chinach i PZPR w Polsce. Ze względu na odległość  jak i słaby poziom  rozwoju gospodarczego ówczesnych Chin a także zniszczenia powojennej Polski handel i wymiana stały na niskim poziomie. ChRL oferowała pewne nadwyżki  produkcji rolnej, m.in. ryż i herbatę, oraz towary przemysłu lekkiego np. parasolki, długopisy, wyroby przemysłu włókienniczego. ChRL oczekiwała od Polski i pozostałych państw socjalistycznych, w szczególności ZSRR maszyn i urządzeń przemysłowych,a także dostaw broni. Udział Polski, której gospodarka po II. wojnie światowej  była zrujnowana, był siłą rzeczy ograniczony i Polska w latach 50. i 60-tych XX w. w niewielkim stopniu liczyła się jako partner handlowy Chin. Wyjątkiem była współpraca w dziedzinie przemysłu węglowego, w czym Polska liczyła się  i dzieliła się z partnerem chińskim wysoką techniką pozyskiwania  głównie węgla kamiennego, później także brunatnego. Polska także świadczyła pomoc dla Chin w postaci stażów kadr inżynieryjno-technicznych a także przyjmowała na studia chińskich studentów. Rząd polski nieustannie zabiegał na arenie międzynarodowej o uznanie prawa ChRL do należnego jej miejsca w Radzie Bezpieczeństwa ONZ jako stałego członka.

W latach 60-tych XX w. współpraca gospodarcza i polityczna między ChRL a Polską znacznie zmniejszyła się  z powodu pogłębiających się rozbieżności między KPZR a KPCh na tle odradzania się prawicowego rewizjonizmu i polityki ówczesnego kierownictwa radzieckiego na czele z N. Chruszczowem, w szczególności oceny J. Stalina, negacji teorii państwa dyktatury proletariatu i stosunku do współczesnego procesu rewolucyjnego, co osłabiało międzynarodowy ruch komunistyczny i przyczyniało się do przejmowania inicjatywy przez siły międzynarodowego kapitału. Jednocześnie w łonie KPCh górę wzięła frakcja Mao Zedonga, która na bazie wielkich sukcesów pierwszych 10 lat ChRL chciał przyspieszyć marsz „do komunizmu” wdrażając program tzw „wielkiego skoku”, czyli woluntarystycznej koncepcji szybkiego „na skróty” przechodzenie do wyższej fazy formacji komunistycznej, nie mając do tego niezbędnych podstaw gospodarczych i nie uwzględniając sytuacji międzynarodowej. Koncepcja ta po kilku latach załamała się, szkodząc sprawie socjalizmu tak w Chinach jak i za granicą, doprowadziła do wielkich szkód społecznych i gospodarczych a próby ich naprawy w postaci tzw. „rewolucji kulturalnej” zamiast poprawy sytuacji przyniosły dalsze straty. Ocenia się, że w trakcie tej błędnej polityki Chiny straciły ok. 10 lat, mierząc straty wynikami produktu narodowego. W tym czasie stosunki polityczne i gospodarcze nie tylko między Polską a Chinami bardzo się ochłodziły, a relacje z ZSRR określone  były nawet małym incydentem wojennym nad rzeką Ussuri na Dalekim Wschodzie.

Po objęci władzy w Pekinie przez nowe kierownictwo KPCh na czele z Deng Xiaopingiem w latach 1976-1978 wdrożona została nowa koncepcja budowy socjalizmu, określona później jako „socjalistyczna gospodarka rynkowa”. Jej podstawowymi elementami było otwarcie się na zewnątrz, wdrożenie rynku tak w stosunkach wewnętrznych jak i międzynarodowych a także szerokie otwarcie się na współpracę z kapitałem zagranicznym (pod kontrolą ChRL i KPCh), co spowodowało radykalny wzrost inwestycji  bezpośrednich korporacji kapitalistycznych i szerokiego wykorzystania olbrzymich nadwyżek  chińskiej siły robocze głównie na wsi. Jednocześnie z czasem umożliwiono daleko idącą prywatyzację społecznych przedsiębiorstw, pozostawiając w rekach państwa tylko strategiczne gałęzie przemysłu, ziemię i bogactwa naturalne. Politykę tą określono  jako „socjalistyczna gospodarka rynkowa” i wpisano ją do Konstytucji ChRL jako podstawową zasadę ustroju społeczno-gospodarczego Chin., natomiast burżuazyjni politycy i uczeni określali ją jako „kapitalizm państwowy”, nawiązując do kategorii brytyjskiego ekonomisty J. Galbraith’a z okresu przed 2. wojną światową. Polityka ta z czasem przyniosła po ponad 40 latach wielki rozwój gospodarczy i społeczny ChRL a także umocniła jej pozycję na arenie międzynarodowej. ChRL wysunęła się na czołową pozycję w świecie w rankingu finansowo-gospodarczym i polityczno-międzynarodowym.

W tym czasie  (do 1989-91) współpraca między Polską, ZSRR i innymi KDLami bardzo osłabła. Dzieliły je głębokie różnice gospodarcze, ideowo-polityczne a także na arenie międzynarodowej. Kierownictwo chińskie uważało, że KPZR przeszła na pozycje zdrady socjalizmu i uległości wobec kapitalizmu i imperializmu i jedynie w celu oszukiwania własnych i  ludzi pracy za granicą  posługiwała się frazeologią komunistyczną, czego koronnym dowodem była polityka M. Gorbaczowa i B. Jelcyna i ostateczny upadek europejskich krajów demokracji ludowej w 1989 i ZSRR w 1991 r.

Po upadku ZSRR i KDLów w Europie przez pierwsze 10 lat (1990-2010) trwała w nich konsekwentna transformacja ideowo-polityczna i społeczno-gospodarcza, przede wszystkim systemowo a częściowo żywiołowo realizowana prywatyzacja, a właściwie bezkarna grabież majątku narodowego, określanego jako „majątek nie posiadający właściciela”. Nastąpiła likwidacja wielkich i średnich zakładów pracy, wykupywanych za symboliczne złotówki, w ten sposób kształtowała się nowa klasa właścicieli pozbawiona wszelkich skrupułów a także najczęściej kwalifikacji (lumpenburżuazja). Jednak największym nowym właścicielem stawał się kapitał zagraniczny. W rezultacie tych zmian nastąpił upadek  całych gałęzi przemysłowych i kraje te wydane zostały  na łup zagranicznych koncernów i banków, traktujące je jako teren ekspansji kapitałowej i olbrzymie rynki zbytu  dla swej produkcji i masowego drenażu wysoko kwalifikowanej bezrobotnej siły roboczej. Wkrótce kraje te stały się  terenem neokolonialnej  polityki wielkich korporacji przemysłowych, banków i państw, których działalność była zabezpieczona przez nowe burżuazyjne partie polityczne i burżuazyjne aparaty nowych państw, a w kategoriach międzynarodowych  przez włączenie b. KDL-ów do NATO  i struktur gospodarczo-politycznych EWG a później Unii Europejskiej.

Częściowy kres tej polityce w Rosji postawił swoisty zamach stanu w 1999/2000 r. przez stronnictwo burżuazji narodowej pod kierunkiem płk KGB Władimira W. Putina, które obaliło rządy prezydenta B. Jelcyna (zmuszając go do pokojowego ustąpienia), będącego modelowym przykładem władzy rosyjskiej burżuazji kompradorskiej i ratując Rosję przed całkowitą degradacją gospodarczą i rozpadem więzi polityczno-narodowych, co groziło  rozpadem już nie tylko ZSRR, ale Rosji jako państwa i narodu. W tym czasie Rosja pod względem gospodarczym stała się w pełni „kolosem na glinianych nogach”. Formalnie nadal była wielkim mocarstwem, co gwarantowało jej stałe członkostwo Rady Bezpieczeństwa ONZ, posiadanie silnej armii z potężnymi zasobami broni jądrowej, ale  gospodarczo Rosja cofnęła  się o 20 lat, a pod względem struktury gospodarczej stała się państwem tzw. „3-go świata”, w którym podstawowym źródłem akumulacji było wydobycie bogactw naturalnych, w tym ropy naftowej, węgla, gazu, rud i ich sprzedaż na kierunku nie tylko europejskim, także azjatyckim, głównie do Chińskiej Republiki Ludowej. Rosja była dla Chin także ważnym  partnerem w dostawach nowoczesnego uzbrojenia, co tworzyło podstawy  dla odnowienia nie tylko wymiany zagranicznej, także przyjaznej współpracy i zacieśnienia bliższych stosunków w polityce międzynarodowej. Dotyczyło to także relacji z Polską i innymi państwami Europy środkowo-wschodniej, postrzeganych przez ChRL jako ważnych partnerów w budowaniu nowych szlaków jedwabnych ku Europie zachodniej.

.

  1. Rozwój polsko-chińskiej współpracy w okresie Inicjatywy Pasa i Szlaku

        Nowy etap  w rozwoju handlu i wymiany  międzynarodowej Chińskie Republiki Ludowej  nastąpił od 2013 r. , kiedy Państwo Środka zapoczątkowała Inicjatywę  Pasa i Szlaku (Belt and Road Initiative), zwaną też Jeden Pas – jeden Szlak (OBOR), która nawiązywała do dawnego szlaku jedwabnego, łączącego przez wieki  Chiny, Bliski Wschód i Europę. Z czasem inicjatywą tą nazywano liczne inne  szlaki i połączenia komunikacyjne Chin z zagranicą, w tym oceaniczne prze Pacyfik z Ameryką, przez Karakorum z Azją Południową i przez Ocean Indyjski i dalej z krajami europejskimi, a także przez Rosję i kraje d. ZSRR z Europą , aktualnie rozważa się też (w konsekwencji ocieplenia wód Oceanu Lodowatego) możliwość uruchomienia szlaku północnego. Nowe możliwości komunikacyjne tworzy dynamicznie rozwijająca się komunikacja lotnicza i modernizacja ruchu kolejowego i drogowego oraz budowa nowych połączeń.

Po prawie 10 latach funkcjonowania tej Inicjatywy Chińska Republika Ludowa zdobyła wielkie rynki w licznych krajach Wschodu i Zachodu, także w krajach Azji Południowo-Wschodniej, obejmująca obecnie ponad 130 państw świata, głównie w Azji południowej, Afryce, i Ameryce Łacińskiej. Ważną rolę w tej sieci komunikacji i wymiany międzynarodowej odgrywa  Europa zachodnia (Unia Europejska) ze względu na jej światowe osiągnięcia w wielu dziedzinach. ChRL choć osiągnęła obecnie wysoki poziom rozwoju (mierzony wskaźnikami globalnymi) w dalszym ciągu cierpi na niedostatek nowoczesnych sił wytwórczych, patentów, urządzeń i rozwiązań przemysłowo-technologicznych, a także robotyzacji i wysokiej wydajności pracy, w związku z tym traktuje ona Europę jak i USA nie tylko jako wielki rynek zbytu dla swe olbrzymiej i taniej produkcji, ale jednocześnie poprzez kooperację z korporacjami zachodnimi dąży do przechwycenia ich wysokich osiągnięć  technicznych i technologicznych. Dzięki tej współpracy chińska wytwórczość osiąga  parametry jakościowe zbliżone a nawet je przewyższające niż towary firm zachodnich, stając się dla nich niebezpiecznym konkurentem, tym bardzie, że są tańsze. Ważną rolę w tej walce handlowej odgrywają inwestycje bezpośrednie (liczone w sumie na biliony dolarów) korporacji zachodnich w Chinach, ale także nie mniejsze obecnie inwestycje chińskie w krajach zagranicznych.

W związku z tym w ostatnich latach  wzrosła rola krajów  Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski (17 plus 1), jako nie tylko krajów tranzytowych na kierunku Wschód-Zachód, a więc pociągami przez Kazachstan, Rosję, Białoruś i Polskę, ale także drogą morską do Pireusu i Salonik w Grecji, szybką  koleją (także nową tzw. Drogą Karpacką) przez Bułgarię, Serbię, Rumunię, Węgry, Słowację do Polski i dalej do Europy Zachodniej. O rosnącym znaczeniu tej części nowego Szlaku Jedwabnego świadczą regularne spotkania premierów i ministrów państw regionu z chińskim premierem Li Keqiangiem, a także spotkania na najwyższym szczeblu Prezydenta ChRL Xi Jinpinga m.in. z prezydentem Polski Andrzejem Dudą w 2016 r. w Warszawie i w lutym 2022 r. w Pekinie. Dla Polski jednak najważniejszą drogą nowego szlaku jedwabnego jest funkcjonujące już od wielu lat połączenie kolejowe  z Chin centralnych z Chengdu (prowincja Syczuan) do Łodzi. Formalnie zapoczątkowano je  w 2013 r., ale regularna komunikacja nabrała tempa od 2016 r. , kiedy w Polsce złożył wizytę prezydent Xi Jinping. Głównym polskim portem lądowym tego szlaku stała się stacja kolejowa  w Małaszewiczach (Terespol) na granicy polsko-białoruskiej. Są także wykorzystywane inne korytarze: Kuźnica (Grodno), także przez Ukrainę. Są one dostosowane do szerokiego rozstawu szyn i w związku  z tym towary muszą być przeładowane na nowe pociągi z europejskim rozstawem  kół. Ułatwieniem dla tej komunikacji jest zbudowana w latach 70-tych XX w.  linia szerokotorowa z Hrubieszowa do Sławkowa na Górnym Śląsku (Dąbrowa Górnicza – Huta „Katowice”) zwana Linią Hutniczo-Siarkową – LHS) przez Ukrainę, woj. lubelskie, podkarpackie, kieleckie, śląskie, którą transportowano kiedyś z Ukrainy rudę żelaza a  z powrotem siarkę i jej przetwory. Aktualnie znaczenie gospodarcze tej linii kolejowej zmniejszyło się, tym bardzie, że od dłuższego czasu trwa napięcie i konflikt wojenny między Ukrainą a Rosją.

Dotychczasowe wyniki współpracy chińsko-polskiej w ramach OBOR są dość skromne. Złożyły się na to przyczyny polityczne i niesymetryczność  wymiany handlowej między Polską a Chinami. W 2014-15  w wyborach na prezydenta państwa i do parlamentu  zdobyły partie prawicowo-klerykalne na czele z Prawem i Sprawiedliwością o zdecydowanie programem antykomunistycznym, nie cierpiące nie tylko Polski Ludowej i Związku Radzieckiego, również ich pozostałości historycznych w postaci pomników, tradycji, zasłużonych postaci a Instytut Pamięci Narodowej na nowo pisał historię XX wieku. Dotyczyło to także  Chińskiej Republiki Ludowej, która co prawda przeszła na tory gospodarki rynkowej, ale „socjalistycznej”, a ponadto w dalszym ciągu silą kierowniczą jest Komunistyczna Partia Chin, która nie tylko nie wyrzekła się swej wielkiej historii, także Chińskiej Republiki Ludowej, jej wielkiego założyciela i wieloletniego lidera  Przewodniczącego Mao Zedonga. W związku z tym centralna administracja rządowa nie wykazywała dużego zainteresowania  w rozwijaniu wymiany z Chinami. Według nieoficjalnych  informacji dużą negatywną rolę w tej kwestii odegrał  b. minister obrony narodowej Antoni Macierewicz, który m.in. nie wyraził zgody na odstąpienie zbędnych wojskowych terenów poligonowych na rzecz projektowanego wielkiego portu przeładunkowego na dalsze zachodnie kierunki. Sytuacja zmieniła się na korzyść  po zdymisjonowaniu ministra i objęciu funkcji przez bardziej otwartego na tę inicjatywę polityka.

Chińska Inicjatywa OBOR jest wielkim projektem handlowym i jednocześnie sposobem na przełamanie embarga, sankcji, restrykcji i innych polityczno-administracyjnych ograniczeń w dziedzinie gospodarczej i wolnego handlu, stosowanych przez państwa kapitalistyczne przeciwko ChRL Pozwala ona na skuteczne ograniczenie a nawet przeciwstawienie się  restrykcjom. OBOR jest jednocześnie  dla Chin sposobem na skuteczną  konkurencję z korporacjami kapitalistycznymi,  pozyskiwanie nowych rynków zbytu dla własnej produkcji i ekspansję inwestycji bezpośrednich własnego tak państwowego jak i prywatnego kapitału, przy czym w odróżnieniu od partnerów zachodnich, odbywa się to na zasadzie „win- win” , czyli wzajemnych korzyści. M. in. z tego powodu inicjatywa OBOR spotyka się z dużym zainteresowaniem w krajach rozwijających się, gdzie jest traktowana jako bezinteresowna forma pomocy.

.

  1. Rozwój handlu między Polską a Chinami

Dysponujemy dokładnymi danymi z lata 1994 do 2017 r., kiedy eksport z Polski do Chin wzrósł z 61 mln do 2.305 mln dol USA, tj. prawie  40-krotnie. Jednocześnie import polski z Chin wzrósł z 296 mln  do 26.474 mln dol USA, czyli blisko 90-krotnie, przy czym tak w 1. jak i 2. przypadku było to głównie udziałem  lat 2004-2013. Chiny stawały się coraz bardziej ważnym partnerem handlowym Polski. W latach 1994 – 2017 udział polskiego eksportu do Chin  wzrósł z 0,36% do 1,04%, a więc 3-krotnie. Jednocześnie udział importu z Chin w całkowitym imporcie Polski wzrósł z 1,38% do 12,15%, co oznaczało, że Chiny  były dla Polski ważniejszym źródłem pozyskiwania dóbr niż rynkiem zbytu polskich produktów. W rezultacie pogłębiał się ujemny bilans obrotów w handlu Polski i Chińskiej Republiki Ludowej.

Oznacza to, że Chiny stały się dla Polski relatywnie ważniejszym partnerem handlowym  niż polska dla Chin. Np. w 2004 r.  eksport Polski do Chin  stanowił  0,75% polskiego eksportu ogółem, a w 2014 wynosił 1,15%. W tych samych latach udział Polski jako rynku zbytu w całym eksporcie Chin wzrósł z 0,3% do 9,61%. Jeszcze większa dysproporcja występowała w imporcie partnera. W 2004 r. import z Chin  stanowił  4,61% całego importu Polski, podczas gdy udział importu z Polski w całym imporcie Chin był równy 0,09%. W 2014 r. Chiny odpowiadały za 10,61% całego importu z Polski, a Polska zaledwie za 0,15% całego importu Chin[1].

Z w/w danych wynika, że w okresie 2004 – 2014 nastąpił znaczny wzrost polsko-chińskiej wymiany handlowej, przy czym ponownie była ona asymetryczna. Chiny stały się dla Polski bardzo ważnym partnerem handlowym, z kilkuprocentowym udziałem w polskim eksporcie i kilkunastoprocentowym udziałem w imporcie.  Udział Polski w handlu zagranicznym  Chin jest poniżej  1 % tak w eksporcie jak i imporcie.  Analiza handlu z Chinami dowodzi , że Polska  nadal wysyła do Chin towary  o niskim i średnim poziomie techniki . Potwierdzeniem tej niekorzystnej sytuacji było spotkanie  w 2017 r.  we Wrocławiu wielkiej delegacji biznesmenów i polityków z prowincji Anhui z ich odpowiednikami z woj. dolnośląskiego. W jego trakcie  strona chińska prezentowała możliwości produkcyjne w najnowocześniejszych działach elektroniki, motoryzacji. robotów i wielu innych maszyn i urządzeń na światowym poziomie, natomiast strona polska zaprezentowała film o bogactwie historii, kultury i przyrody Dolnego Śląska i skromną możliwość eksportu do Chin nadwyżek sadownictwa i rolnictwa.

Bardziej dokładne dane potwierdzające  w/w trendy potwierdzają dane statystyczne z ostatnich lat. Mimo ostatnich zawirowań i napięć  międzynarodowo-politycznych a nawet niebezpieczeństwa wybuchu większego konfliktu wojennego w styczniu/lutym 2022 r. między Rosją a Ukrainą  (wspieraną przez USA i NATO), a także skutków pandemii coronavirus 19 wymiana handlowa Polski z Chinami wzrasta, co potwierdzają dane Głównego Urzędu Ceł ChRL, zaczerpnięte z Internetu 16.II.2022 r. Wartość wymiany handlowej między obu krajami wyniosła w 2021 r. 42 mld dol. USA, co oznaczało wzrost  w porównaniu z 2020 r. aż o 35,7%. Eksport do Chin wyniósł 5.5 mld dol., czyli o 28,3% więcej, jednocześnie import z Chin do Polski osiągnął 36,6 mld dol., wzrost o prawie 37%. Z danych tych wynika duża dysproporcja między eksportem a importem jak 1 do 14,7 i cechuje ją tendencja wzrostowa (w 2018 r.: 1:11,6). W liczbach bezwzględnych polski deficyt w handlu z Chinami w przekroczył 31 mld dol. USA wobec 22,4 mld dol. w 2020 r.

Przypomnijmy, że w 2004 r. deficyt Polski w handlu zagranicznym  z całą Azją  wynosił 8,8 mld dol., w 2014 r.  – 32,7 mld dol. a w 2021 r.  (do końca września) – 71 mld. Wynika to głównie z tego, że polskie firmy ściągają ze Wschodu głównie surowce, komponenty i podzespoły, służące do produkcji wyrobów finalnych, po przetworzeniu eksportowanych  głównie do Niemiec i innych zachodnich korporacji, a te eksportują je uszlachetnione jako motoryzacyjne, maszyny a nawet żywność, ale pod  swoimi znakami brandowymi.

Przy okazji należy odnotować bardzo dobrą kondycję całej chińskiej gospodarki, która mimo pandemii i kryzysu odnotowała w 2021 r.  wysoką dynamikę, ponad 8% wzrostu PKB, tak przynajmniej wynika ze wstępnych danych internetowych. ChRL osiągnęła także w 2021 r. wręcz rekordowe  wyniki, także w obrotach handlu zagranicznego: 678 mld dol nadwyżki eksportu nad importem. Tylko w grudniu 2021 r.  sprzedaż produktów na rynki zagraniczne wyniosła  ponad 340 mld dol, natomiast import 246 mld dol, nadwyżka eksportu nad importem 95 mld dol. i była najwyższa w historii. Jednocześnie należy przypomnieć, że główny partner handlowy Chin – USA odnotował kolejne porażki nie tylko w wojnie w Afganistanie, przede wszystkim stale powiększa się deficyt w handlu zagranicznym. Poprzedni prezydent USA D.Trump z powodu tego rosnącego deficytu rozpoczął nową  wojnę handlowa z Chinami, okładając je nowym cłami, embargiem, sankcjami i restrykcjami, dążąc do jego zmniejszenia. Spowodowało to czasowy spadek chińskiego eksportu do USA, co uderzyło głównie w biedniejsze rzesze Amerykanów (wyborców) i przyczyniło się  do jego przegranej w listopadowych  wyborach prezydenckich  w 2020 r.. We wrześniu 2021 r.  deficyt ten wyniósł  80,9 mld dol, a od początku 2021 r.  639 mld dol. Ze wstępnych danych wynika, że ogółem w 2021 r. deficyt ten wyniósł ok. 900 mld dol. (Wszystkie dane z Internetu: Gospodarka Chin, eksport, import, pobrane 16. II.2022 r.).

Ostatnie dane pobrane z Internetu 16.II. 2022 r.  („Gospodarka Chin, eksport, import”)

potwierdzają w dalszym ciągu w/w trendy.  Eksport do Chin z Polski wyniósł 13.240,2 mln zł, import z Chin do Polski : 146.564,0 mln zł. Saldo import/eksport:  133.323,7 mln zł.

W dalszym ciągu występuje niska kapitałochłonność produktów eksportowanych z Polski do Chin. Maszyny i urządzenia  mechaniczne, elektryczne oraz ich części. Metale nieszlachetne i artykuły z nich, drewno i artykuły z drewna stanowiły tylko 1,2% polskiego eksportu do Chin.  Natomiast chiński import, stanowiący 14,4% polskiego importu był przeciwieństwem polskiego eksportu. Składały się nań  maszyny i urządzenia mechaniczne, maszyny oraz ich części, artykuły przemysłowe różne, artykuły włókiennicze. Wyraźnie prezentuje się różnica w wielkości importu nad eksportem, prawie 10 razy większa. Pokrycie importu eksportem wynosiło tylko 9%. (Dane z Internetu , jak wyżej).

Z tych wstępnych analiz wynika że Chińska Republika Ludowa jest od wielu lat dynamicznie rozwijającą się gospodarką, a od kilku lat faktycznie największą gospodarką świata. Jest to konsekwencją zastosowania nowych mechanizmów społeczno-gospodarczych definiowanych jako socjalistyczna gospodarka rynkowa. Chiny zlikwidowały nie tylko ekstremalną nędzę, ale weszły na poziom średniego światowego rozwoju. Coraz większą rolę odgrywa ponad 400 mln warstwa średnio zarabiających, co jest podstawą kształtowania się nowego rynku towarów konsumpcyjnych, głównie w dynamicznie rozwijających się miastach. Nędza ekstremalna została zlikwidowana, ale bieda nie, obejmuje ona w dalszym ciągu wedle różnych danych nawet do 200 mln ludzi mieszkających na wsi i w nadal zaniedbanych prowincjach i rejonach kraju. Polityka KPCh zmierzająca do stworzenia średnio zamożnego społeczeństwa jest szlachetną ideą, zderzającą się z brutalną rzeczywistością, m.in. pogłębiającą się dyferencjacją dochodów i odrodzeniem nowej burżuazji, zagarniającej ok. połowę dochodu narodowego. Jest to nowa sprzeczność społeczno-klasowa, której musi stawić czoła Komunistyczna Partia Chin, jeśli chce być partią klasy robotniczej i innych ludzi pracy. Zapewne kwestie te będą przedmiotem analizy i projektowanych uchwał najbliższego XX kongresu KPCh jesienią 2022 r. Na uwagę zasługuje, że ChRL osiągnęła dobre rezultaty w walce z pandemia coraonavirus 19 i tylko w niewielkim stopniu gospodarka chińska odnotowała z tego tytułu osłabienie.

Inną  kwestią  jest pogłębiający się deficyt niektórych produktów żywnościowych, m.in. soi, rozwiązywany wysokim importem. Chińskie rolnictwo stoi w obliczu konieczności zasadniczej reformy. Dotychczasowe formy gospodarowania w oparciu o drobne gospodarstwa wyczerpały  możliwości zwiększenia produkcji poprzez  większą wydajność pracy. Konieczne są zmiany  w kierunku utworzenia wielkich gospodarstw rolnych, w których mogą być zastosowane wielko-hektarowe przemysłowe formy produkcji. Teoretycznie mogą to być gospodarstwa spółdzielcze, państwowe, prywatne lub joint-venture. Wszystkie one w mniejszym lub większym zakresie funkcjonują w Chinach, przy czym przewagę mają drobne gospodarstwa chłopskie, korzystające z różnych form pomocy państwa i lokalnej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu. Względy polityczno-ustrojowe przemawiają za społeczną gospodarką rolną. Przebudowa rolnictwa będzie wymagała wielkich nakładów finansowych oraz przestawienie części przemysłu na kooperację z rolnictwem. Pozytywną przesłanką zmian jest zmniejszająca się liczba mieszkańców wsi i rosnący stopień urbanizacji kraju (plan na 2025 r. 64%). Jednocześnie dotychczasowa dynamika rozwojowa kraju umożliwia większe absorbowanie do produkcji rolnej obszarów dotychczas słabo wykorzystywanych rolniczo,  np. terenów górskich, stepowych i półpustynnych m.in. dzięki efektom polityki zalesiania i nawadniania.  W każdym razie Chiny mają warunki, by występujące trudności w dziedzinie deficytu żywnościowego skutecznie rozwiązać. Potencjalnie wielkie możliwości znaczącego rozwiązania chińskich kłopotów z żywnością ma uruchomienie eksportu wielkich polskich nadwyżek produkcji rolnej do Chin.\, co byłoby korzystne dla obu stron.

Godne odnotowania  jest, że władze starają się chronić  rynek wewnętrzny , co znajduje m.in. wyraz  w ochronie własnej gospodarki przed konkurencją  podmiotów zagranicznych przez utrzymywanie niskiego kursu dolara, aktywnością państwa w gospodarce, m.in. w polityce inwestycyjnej i ingerencji w mechanizmy gospodarcze, jeśli tego wymaga sytuacja ekonomiczno- społeczna.

.

  1. Spotkanie prezydenta Polski Andrzeja Dudy i prezydenta ChRL Xi Jinpinga w Pekinie – Przełom czy kurtuazyjna wizyta

Nowym akcentem w stosunkach polsko-chińskich  była wizyta  polskiego prezydenta Andrzeja Dudy w Pekinie i spotkanie z prezydentem (Przewodniczącym)  ChRL Xi Jinpingiem, które odbyło się 6. lutego 2022 r. podczas uroczystości otwarcia Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Pekinie. Wydarzenie miało miejsce  po kilku latach  ochłodzenia relacji polsko-chińskich i może  być zapowiedzią rozszerzenia współpracy gospodarczej a także zbliżenia politycznego obu państw. Xi Jinping nawiązał do przyjaznej atmosfery i ducha Olimpiady i stwierdził, że „chętnie podejmuję współpracę z Panem, aby prowadzić długofalowy, zdrowy i stabilny rozwój stosunków chińsko-polskich i  przynosić lepsze korzyści dwóm narodom”[2].

Prezydent Chin nawiązał do wspólnych  wartości i tradycji obu narodów i podkreślił, że zarówno Chiny jak i Polska to kraje z tradycją niepodległości  i oba państwa dążą do tworzenia lepszego życia dla swoich obywateli. To nie tylko podstawa stabilnego i długofalowego rozwoju relacji chińsko-polskich, ale także źródła wiecznej witalności  współpracy bilateralnej. Obie strony powinny szanować i uwzględniać nawzajem kluczowe interesy  i sprawy drugiej strony, wzmacniać komunikację w głównych kwestiach międzynarodowych, zdecydowanie bronić systemu międzynarodowego i podstawowych norm stosunków międzynarodowych oraz chronić wspólne interesy większości członków  społeczności międzynarodowej. Xi Jinping  zaznaczył, że obie strony powinny dalej uzgadniać  strategie rozwoju, takie jak „Inicjatywa Pasa i Szlaku”, współpraca Chiny-CEEC (państwa Europy środkowo-wschodniej) i polski plan odbudowy po pandemii, a także wykorzystać potencjał inwestycji gospodarczych i handlowych  transportu i logistyki, technologii zaawansowanej i w innych dziedzinach, by podnieść dwustronną pragmatyczną współpracę na nowy poziom.

Xi Jnping podkreślił, że Chiny chcą aktywnie  uczestniczyć w budowie polskiego hubu logistycznego i wspierać Polskę, by stała się kluczowym węzłem łańcucha przemysłowego i łańcucha dostaw  Chiny-Europa. Chiny chcą nadal rozszerzać import polskich produktów  rolno-spożywczych oraz zachęcać coraz więcej  chińskich przedsiębiorstw do inwestowania w Polsce. Wyraził nadzieję, że Polska zapewni  chińskim przedsiębiorstwom uczciwe, sprawiedliwe i  niedyskryminujące środowisko biznesowe. Obie strony powinny  w elastyczny sposób  wzmocnić  wymianę i współpracę w zakresie edukacji, kultury, turystyki, sportu i w innych dziedzinach, pogłębiać tradycyjną przyjaźń i zacieśniać więzi międzyludzkie. Chiński prezydent zwrócił uwagę, że w tym roku mija 19 rocznica  rozpoczęcia współpracy Chiny-CEEC, a przed rozwojem mechanizmu otwierają się  nowe możliwości . Obie strony powinny aktywnie  wdrażać w życie konsensus osiągnięty na szczycie przywódców Chin i Państw Europy Środkowo-Wschodniej w lutym ubiegłego roku. Chiny chcą współpracować przy budowie  w Polsce hurtowego rynku produktów rolnych z Chin  i krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Właściwe resorty z obu krajów powinny nawiązać bliższą współpracę, aby rynek ten stał się flagowym projektem w ramach współpracy Chin i krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Wyraził także nadzieję, że Polska będzie nadal wnosić  pozytywny wkład we współpracę między Chinami a krajami Europy Środkowo-Wschodniej i w rozwój relacji Chiny-UE[3].

Prezydent Polski  wskazał , że w ostatnich latach polsko-chińskie wszechstronne partnerstwo strategiczne rozwija się dobrze na różnych polach. Wyraził podziękowanie  dla strony chińskiej za wsparcie dla Polski w zaopatrzeniu  w środki medyczne, w walce z pandemią COVID-19. Polska przywiązuje dużą wagę do relacji gospodarczych z Chinami  i ma nadzieję na rozszerzenie dwustronnej  współpracy handlowej  i inwestycyjnej tak, aby więcej polskich produktów rolnych mogło dotrzeć na chiński rynek. Dodał, że inwestycje chińskich przedsiębiorstw są mile widziane  w Polsce, jak również aktywny udział w budowie w budowie polskiego hubu logistycznego, czy współpraca w branży nowych energii. Polska także chce wzmocnić wymianę personelu między obiema  stronami  i stać się bramą  Chin do Europy. Polska zawsze aktywnie uczestniczy we współpracy krajów Europy Środkowo-Wschodniej z Chinami i chce nadal odgrywać  aktywną rolę w promowaniu rozwoju współpracy krajów Europy Środkowo-Wschodniej z Chinami oraz rozwoju stosunków UE-Chiny. Polska chce wzmocnić komunikację z Chinami, aby utrzymać międzynarodowy i regionalny pokój i stabilność.[4]

Spotkanie prezydentów Polski i Chińskiej Republiki Ludowej  nie zakończyło się jakimś wspólnym komunikatem, ale wypowiedzi obu polityków wskazują na wagę ścisłej współpracy gospodarczo-handlowej i politycznej a także w wielu innych dziedzinach, co jest dobrą zapowiedzią dalszego rozwoju tych stosunków. Zapewne deklaracje dobrych intencji obu polityków są wnikliwie analizowane przez czynniki rządowe i lokalne, ekspertów i gremia gospodarcze. Spotkanie może być pewnym przełomem w rozwoju wszechstronnej współpracy między obu państwami. Przede wszystkim uznaniem należy odnieść się do deklaracji polskiego prezydenta, że Polska traktuje Chiny nie tylko jako wielkiego partnera wszechstronnej współpracy, ale także jako „bramę Chin do Europy”.  W ostatnich latach z powodu różnych obstrukcji i barier tą bramą była Białoruś, która dzięki temu zarobiła ponad 20 mld dol. chińskich inwestycji bezpośrednich. Obecnie nastał czas, by nie tylko zwiększyć eksport polskich produktów rolnych do Chin, powstaje szansa zmienić także strukturę polskiego handlu poprzez zwiększenie polskiego eksportu, a także wykorzystać położenie geograficzne w Europie jako ważnej drogi w relacjach Wschód – Zachód.

 

Literatura:

 

Alternative zu einem traurigen Zustand. China hat einen Plan  – und unterscheidet sich  damit deutlich vom kapitalistischen Westen. „Unsere Zeit” – Sozialistische Wochenzeitung. Zeitung der DKP. Essen, Wydanie z 28.I.2922r. , Nr 4, s. 8.

Bauman Zygmunt, Komunizm: Czas na post mortem?  (w:)  Studia Philosophica, vol. V. fasc. 4 (2010). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2010;

Behrens Uwe, Feinbild Chinas. Was wir alles nicht ueber die Volksrepublik wissen. Edition ost. Berlin 2021;

Biernat Janusz, Globalizacja miejsca społeczności lokalnej.  Management – Zarządzanie społeczne /studia i szkice/.  Wyd. Instytut Sądecko-Lubelski, Lublin 2012;

Deng Xiaoping,  Chiny na drodze reform w XXI wieku. Biblioteka Azji i Pacyfiku. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007;

Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu. Wybór prac z lat 1956 –  1987. Książka i Wiedza. Warszawa 1988;

Globalna potęga Chin. Czynniki i perspektywy. Redakcja naukowa Joanna  Marszałek-Kawa. Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2014;

Guoyong Liang, Chinese Economy 2040. The Changing Landscape of Globalization and a New Path for Development. China Renmin University Press. Beijing 2017;

Inicjatywa Pasa i Szlaku. Chińska ekspansja, nowe łańcuchy wartości i rosnąca rywalizacja. Red. naukowa Mariusz-Jan Radło. SGH Oficyna Wydawnicza. Warszawa 2020;

Jarema Dorota, Szymon Piechówka, Wojciech Wiejacki, Sytuacja Chińskiej republiki Ludowej w kontekście objęcia władzy przez piątą generację przywódców. (w:) Globalna potęga Chin. Czynniki i perspektywy. Red. naukowa Joanna Marszałek-Kawa. Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2014;

Kochan Jerzy, Filozofia Marksizm Socjalizm. Studia – Szkice – Polemiki. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR , Warszawa 2021;

Kwieciński Rafał, Nowa strategia globalna Chińskiej Republiki Ludowej? Wyzwania i dylematy bezpieczeństwa narodowego Chin. (w:) Globalna potęga Chin. Czynniki i perspektywy. Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2014;

Mao Tse-Tung, Dzieła Wybrane. T.I. II. III. Książka i Wiedza. Warszawa 1953 – 1955;

Modrow Hans, Bruecken Bauer. Als sich Deutsche und Chinesen nahe kamen. Eine persoenliche Rueckschau. Verlag am park,  2. Auflage, Berlin 2021;

Qu Qiingshan, The CPC’s Glourious Journey of 100 Years. (w:) „China Today”, vol. 70 No 7 July, 2021;

Stępień Mateusz, Maurycy Zajęcki, Komunistyczna czy Konfucjańska Partia Chin? Krytyka zbyt łatwych łatwych wyjaśnień. (w:) Clobalna potęga Chin. Czynniki i perspektywy. Red. naukowa Joanna Marszałek –  Kawa. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014;

Wang Xiong, China Speed. Development of China’s High—Speed Rail. Foreign languages Press. Beijing, China, 2016;

White Paper, China: Democracy That Works. The State Council Information Office of the People’s Republic of China. „Beijing Review” z 16.XII.2021 r. Nr 50, s. 26 – 45;

 

Wiktor Zbigniew, Chiny na drodze socjalistycznej modernizacji. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008;

Wiktor Zbigniew, Chińska wizja budowy socjalizmu w świetle materiałów XIX Zjazdu KPCh. (w:) Wektory zmian w polityce Chińskiej Republiki Ludowej w okresie rządów Xi Jinpinga. Red. naukowa Joanna Marszałek – Kawa, Mariusz Bidziński. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2018;

Wiktor Zbigniew, Marksizm i konfucjanizm w ideologii Komunistycznej Partii Chin. (w:) Ideologia i przywództwo we współczesnych Chinach. Red. naukowa Daniel Kawa. Toruń 2019;

Wiktor Zbigniew, Dorota Jarema, Kontrowersje ideowo-polityczne w kwestii chińskiej drogi do socjalizmu. (w:) Dynamika procesów politycznych i społecznych  w państwach południowej i wschodniej Azji. Red. naukowa Andrzej Stelmach. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2021;

Wiktor Zbigniew, Mieczysław Rakowski, Rozwój i prognozy przyszłości Chin w zmieniającym się świecie. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012;

Wiktor Zbigniew, Dr. (Jia) Wei Xiao, Thought on the theoretical problems in the book  of President  Xi Jinping, Zarządzanie Chinami t. I (The Governance of China vol. I),  Adam Marszałek Publishing House, Toruń 2019. (w:)  „Reality of Politics”  Estimates – Comments – Forecasts. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019, Nr 10;

Xi Jinping, O tworzeniu wspólnej przyszłości dla ludzkości (teksty wybrane). Marszałek Development and Press, Toruń 2020;

Xi Jinping, The Governance of China. Foreign Languages Press. Beijing China, 2017;

Xi Jinping, Zarządzanie Chinami. t.I. Wydawnictwo Adam Marszałek i Foreign Languages Press. Toruń 2019;

Xi Jinping spotkał się w Pekinie z Andrzejem Dudą. “Trybuna” z 11-13 lutego 2022 r., Nr 30/2022, s. 8.

Yi Nong, Dream over Khobqi Dessert. China Intercontinental Press, 2014;

Zhang Hui, Setting out on the Great Rejuvenation. (w:) „China Today”, vol. 7, No 8 August, 2021.

 

Zbigniew Wiktor /prof. zw. dr hab./

Emerytowany profesor Uniwersytetu Wrocławskiego,

Wrocław, luty 2022 r.

 

 

 

[1]              Wszystkie dane cyt. za: Marzenna Waresa, Tomasz M. Napiórkowski, Inicjatywa Pasa i Szlaku z perspektywy Polski. (w:)  Inicjatywa pasa i Szlaku. Chińska ekspansja, nowe łańcuchy wartości i rosnąca rywalizacja. Red. naukowa Mariusz-Jan Radło. Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2020, s. 199 i n.)

[2]              Cyt. za „Trybuna” z 11-13. II. 2022 r., Nr 30/2022, s. 8

[3]              Tamże

[4]              Wypowiedź polskiego prezydenta cyt. za w/w źródłem, tamże, s. 8 in fine

.

Zmiany polityczno-ustrojowe w Polsce i świecie na przełomie XX i XXI wieku ( cz. 1 )

Mao Zedong: Imperializm i wszyscy reakcjoniści są papierowymi tygrysami

Kim Ir Sen o rewolucji koreańskiej

Marksizm i konfucjanizm w ideologii Komunistycznej Partii Chin (cz.1)

Kontrowersje ideowo-polityczne w kwestii chińskiej drogi do socjalizmu (cz.3)

Czy wiek XXI będzie wiekiem Azji i socjalistycznych Chin? (Cz.1)

Inne z sekcji 

Wspomnienia Pałacykowiczów; Pałac i Jazz

. Niedawno pożegnaliśmy naszego kolegę red. Czarka Żyromskiego, był on prawdziwym żywym archiwum wrocławskiej prasy. Z wielkim pietyzmem gromadził wiele wartościowych materiałów o dziejach wrocławskiej kultury, a także o Kresach Wschodnich z których pochodził. Dzięki uprzejmości prezesa Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej Oddziału Dolny Śląsk red. Ryszarda Mulka, prezentujemy zebrane przez Czarka wspomnienia działaczy studenckich związanych […]

Tylko TAK znaczy TAK – Podpisz petycję w sprawie nowej definicji gwałtu

. Wujek zgwałcił 14-letnią dziewczynkę. Sąd oczyścił go z zarzutu gwałtu, bo… nie krzyczała. Na takie wyroki pozwala polskie prawo, bo zawiera definicję gwałtu sprzed II wojny światowej. Do Sejmu trafił projekt zmiany prawa, ale może napotkać opór konserwatywnych posłów oraz prezydenta. Dlatego zażądajmy głośno, by państwo przestało chronić gwałcicieli! Podpisz apel, a my dostarczymy […]