Mogiła powstańcza w Kierzu
.
Stanisław Dziuba
.
Wojna polsko-rosyjska w latach 1830-31 zwana Powstaniem Listopadowym wygasła. Na nic zdało się bohaterstwo polskiej młodzieży. To konie nadziei na odrodzenie się państwa polskiego, odrzucającego niewolnicze poddaństwo carskiej Rosji. Na ziemiach polskich nastaje ,,czarna noc” zwycięzców.
W Królestwie Polskim (pod berłem cara), utworzonym na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r., Car Mikołaj I ogranicza autonomię Królestwa, likwiduje swobody konstytucyjne, Wprowadzony zostaje, obowiązujący przez 25 lat, stan wojenny, Rozwiązany zostaje sejm, zlikwidowane wojsko polskie, wprowadzono też rosyjski kodeks karny. Następuje fala represji. Konfiskowane są majątki uczestników powstania, następują zsyłki na Syberię i na Kaukaz. Więzienia przepełnione są polskimi patriotami. Wszędzie panuje policyjny terror. Na Królestwo zostaje nałożona kontrybucja w wysokości 22 mln rubli. W 1844 r. wprowadzono granicę celną miedzy Królestwem a Cesarstwem Rosyjskim , co powoduje zachwianie jego gospodarki, jako że głównym rynkiem zbytu polskich towarów była Rosja. Wiele zakładów produkcyjnych przenosi się w głąb Rosji. W 1837 r. zniesiony zostaje podział Królestwa na województwa i wprowadzone zostają gubernie. Administracja państwa zostaje przekazana w ręce rosyjskie.
Do ,,rosyjskiej niewoli” dostaje nawet pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, Najpierw został przewieziony do Modlina, gdzie był traktowany jak święty Jerzy, a od 1840 r zdobił pałac Iwana Paszkiewicza w Homlu. . A Paszkiewicz to przecież jeden z najokrutniejszych generałów rosyjskich, który jako dowódca wojsk rosyjskich, stłumił Powstanie Listopadowe. On to zdobył i utopił w krwi Warszawę i z ostał namiestnikiem carskim w Carstwie Polskim tzn. Królestwie Polskim. Pomnik Poniatowskiego wrócił do niepodległej Polski w 1922 r., na mocy postanowień traktatu ryskiego. Zniszczony został przez Niemców po upadku Powstania Warszawskiego Młodzi Polacy zostają przymusowo wcielani do wojska rosyjskiego na okres 25 lat. . Wiele kościołów katolickich przemianowuje się na cerkwie, np. w Warszawie kościół pijarów. Nieco później na placu Saskim p ostawiono sobór św. Aleksandra. a drugą cerkiew na Pradze – Północ. Taka degresja, sobór ten rozebrano po odzyskaniu niepodległością przez Polskę, ale pozostały cerkwie z tego okresu np. Sosnowcu ,Częstochowie, Białystoku.
Ziemie polskie okupuje 100 tys. armia rosyjska. Na skraju Warszawy wybudowana zostaje cytadela. Jej armaty są w stanie zniszczyć cale miasto. Ma ona za zadanie utrzymywać w posłuszeństwie mieszkańców Warszawy.
By ostatecznie upokorzyć Polaków, z rozkazu cara na placu Saskim w Warszawie, w 1841r. wznosi się obelisk upamiętniający 7 polskich generałów i oficerów, którzy dochowali wierności carowi, i w 1830 r. nie włączyli się do powstania. Zostali oni przez podchorążych w noc listopadową rozstrzelani. Na obelisku wyryto napis: Polakom poległam za wierność. Sama uroczystość odsłonięcia pomnika była też upokarzająca dla Polaków. Władca Warszawy gen. Paszkiewicz zaradził, by w uroczystości poświęcenie pomyka wzięły udział wszystkie warstwy polskiego społeczeństwa. Uczniowie ze szkół, musieli iść w procesji spod kościoła pw. św. Krzyża na pl. Solny wraz z swoimi nauczycielami. Kazano modlić się za zabitych w pierwszym dniu powstania listopadowego, A przecież Polacy uważali ich za zdrajców.
W kręgach polskiego społeczeństwa pojawiają się różne koncepcje odnośnie dalszego postępowania. Środowisko tzw. Białych (arystokracja, ziemiaństwo, bogaci mieszczanie) to zwolennicy doprowadzenie drogą dyplomatyczną do ugody z Rosja, by zapewnić większą autonomię Królestwa.. Ich lewe skrzydło tzw. Meliniarzy, odkładaj powstanie na później, postulując pracę organiczną i rozwój oświaty. Radykalne skrzydło, tzw. Czerwoni (szlachta, kręgi wojskowe, studenci) dążą do powstania, jako jedynej drogi do odzyskania niepodległości. Mnożą się kręgi spiskowców. Jedna z pierwszych grup spiskowych powstaje w 1856 r wśród polskich studentów na uniwersytecie w Kijowie. Koło oficerów polskich zaczyna konspiracyjną działalność w Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Studenckie grupy spiskowe powstają w Akademii Sztuk Pięknych i Akademii Medyczno- Chirurgicznej.
Czerwoni w listopadzie 1861 r, powołują Komitet Miejski, który po kilku miesiącach przekształca się w Centralny komitet narodowy To pewien rodzaju rząd, który, koordynuje działalność spiskową. Ma on swoje jednostki w Krakowie, Wilnie i Kijowie. W tej spiskowej grupie są m.in. Bolesław Prus i Jarosław Dąbrowski, który opracowuje plan powstania. Powstańcy mają zebrać się na Ziemi Kieleckie i potem uderzyć na Warszawę, Twierdzę Modlin i Płock, gdzie ma mieć siedzibę przyszły rząd polski. Emisariusze Komitetu budują w terenie szkielet polskiej organizacji wojskowej, prowadząc werbunek zaprzysiężonych. W 1861 r jest ich 4 000, a pod koniec 1862 r już 20 000, w tym w Warszawie 8.000 W tym własnej roku Komitet Miejski przekształca się w Centralny Komitet Narodowy.
.
Bitwa pod Miechowem
.
Ale Warszawa nie daje się terroryzować. Do skazańców nieznane osoby piszą listy, by podtrzymywać ich na duchu, Wykorzystuje się różne okazje by organizować manifestacje patriotyczne. Jedną z tych okazji jest pogrzeb, w czerwcu 1860 r. Katarzyny Sowińskiej. To wdowa po legendarnym obrońcy Woli, gen. Józefie Sowińskim. Mnożą się kolejne patriotyczne manifestacje, nie tylko w Warszawie , a le i w innych miastach Królestwa. Kolejna manifestacja odbywa się przed warszawskim kościołem w Lesznie, w 30-tą rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego. I kolejna manifestacja na Rynku Starego Miasta, w dniach 25 i 27 lutego 1861 r., w trzydziestą rocznicę zwycięskiej bitwy Polaków na Polach Grochowa w 1931r. Na pl. Zamkowym na Polaków ruszyli z obnażonymi szablami Kozacy. sp Wielu manifestantów a resztowano. Po dwu dniach odbyła się kolejna manifestacja, na której żądano uwolnienia aresztowanych. I znowu manifestujących zaatakowali Kozacy zabijając 5 osób. Pogrzeb zabitych na Powązkach, w którym wzięły udział tłumy Warszawiaków, przeradza się w potężną manifestację patriotyczną. Naród polski się nie poddaje. Zmieniona zostaje zwrotka refrenu, w pieśni skomponowanej przez Alojzego Felińskiego Pieśń narodowa za pomyślność Króla, czyli obecna pieśń Boże coś Polskę. Feliński, kiedyś adiutant Kościuszki, pisze pieśń pochwalną na cześć cara Aleksandra, z okazji jego przyjazdu do Warszawy w 1816 r. I lud zmienia refren. W oryginale brzmiało:
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie
Naszego Króla zachowaj nam Panie.
Lud zaś śpiewa:
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie
Ojczyznę wola racz na wrócić Panie.
Ślązacy śpiewają:
Spod jarzma Niemców wybaw nas Panie,
a na Litwie:
Na nowo połącz Wilno i Warszawę. W 1918 r,
wprowadzono oficjalną wersję refrenu: Ojczyznę wolną pobłogosław Panie . Do tragicznych wydarzeń dochodzi w październiku 1961 r. Wtedy to carskie wojsko wypędza bagnetami wiernych z kościołów, w czasie nabożeństw odprawianych w rocznicę śmierci Kościuszki. Niemym protestem władz kościelnych, było zamkniecie wszystkich warszawskich kościołów. Wreszcie zostaje zapalony lont. Zapowiedziana zostaje, po 6 latach przerwy, branka do armii rosyjskiej na okres 20-letniej służby. Zarządza ją kolaborujący z carem Polak Aleksander Wielopolski. Pełni on funkcję naczelnika rządu cywilnego Królestwa Polskiego. Jest zdania że branka przetrzebi szeregi przyszłych powstańców i ostudzi ich za zapędy do wybuchu Powstania, bowiem jest planowane na maj 1863 roku. Częściową brankę przeprowadzono w nocy a 14 na 15 stycznia 1863 roku. Nie udała się ona, gdyż wielu młodym Polakom, w porę ostrzeżonym, udało się ukryć,. Obawiając się, że branka obejmie cały obszar Królestwa, kierownictwo ruchu konspiracyjnego decyduje o wybuchu powstania w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. Tymczasowy Komitet Narodowy przekształca się w Tymczasowy Rząd Narodowy. Wydaje on Manifest, w którym wzywa naród do walki i do wypowiedzenia posłuszeństwo carowi. Słabo uzbrojeni powstańcy stają do walki z 100-tysieczną armią rosyjską, dobrze wyszkolonych i uzbrojonych żołnierzy. Rozpoczynają się drobne potyczki, a taki na rosyjskie twierdze i garnizony. Dochodzi do większych bitew, ale głównie jest to wojna partyzancka. W szeregach powstańczych, walczy tez doborowy, elitarny oddział Żuawi Śmierci. Nie zawsze dobrze uzbrojeni, byli nawet powstańcy idący z drągami drewnianymi, czy strzelbami myśliwskimi, idą na: karabiny piechoty, szable kawalerii kozackiej, czy bateria artylerii armii rosyjskiej. Idą walczyć o wolność i niepodległość Ojczyzny.
Dla tego czcimy ich i zachowujemy pamięć o 200 000 tych, którzy przewinęli się przez powstańcze oddziały. I o tych prawie tysiącu straconych i o prawie 36 000 zesłanych na syberyjską i kaukaską katorgę, czy o tysiącach więzionych. Dawali nam przykład jak nawet przelewając krew i poświęcać zżycie demonstrować swój patriotyzm. Stanisław Dziuba.
.
