.
Bożena Bamwenda
.
„Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią się im płaci. „
Wisława Szymborska
.
Nadszedł czas zadumy, czas wspomnień o tych, którzy od nas odeszli. Pragnę wspomnieć Wygnańców Polskich, którzy odeszli od nas nie dość, że wiele lat temu, to na dodatek z dala od Ojczyzny. Zachęcam do wspomnień o Polakach rozsianych po świecie, którym nie było dane spocząć na rodzimej ziemi i zapalmy dla nich światełko pamięci.
Nie każdy wie, że Polska i Tanzania mają kawałek wspólnej historii. Rzecz zaczyna się w 1942 roku kiedy do małej wioski w Tanganice ( nazwa Tanzanii przed zjednoczeniem z Zanzibarem ), Tengeru – trafiło ponad 5 tys. Polaków. Skąd się tam wzięli? Do osady trafiali z Syberii i innych miejsc zesłania. Kiedy Stalin pozwolił Polakom opuścić ZSRR, rozpoczęła się wielka wędrówka na południe. Ruszając z miejsc zesłania, z Armią Andersa opuścili Związek Radziecki. Kobiety, dzieci i mężczyźni niezdolni do służby wojskowej trafili do obozów przejściowych w Iranie, a później w Indiach. W końcu wyruszyli w dalszą tułaczkę, której celem była Afryka Wschodnia i Południowa, do osiedli dla uchodźców. Największa afrykańska osada mieściła się w Tengeru, na wysokości 1200 m n.p.m. w masywie Kilimandżaro w Tanganice.
.
Polscy wychodźcy w Afryce – film na kanale YouTube.
.
Polacy po przybyciu do Tengeru, do przygotowanych dla nich chat, natychmiast zaczęli się organizować pragnąc stworzyć miejsce do życia. Na żyznych glebach wulkanicznych powstały gospodarstwa rolne i ogrody, w których sadzono pomidory, ogórki, słoneczniki, by stworzyć małą Ojczyznę. Dla tysięcy dzieci, które tu trafiły z mroźnego Sybiru, gdzie doskwierał im głód, był to czas radości i beztroski. Zbudowano tu kościół,bożnicę, szpital, sierociniec oraz sieć szkół dla dzieci i młodzieży. Z uwagi na to, że wśród Polaków byli ludzie z wyższym wykształceniem mogli oni przekazać swoją wiedzę w powstałych szkołach. Do dnia dzisiejszego funkcjonuje tu, zbudowana przez ówczesnych Polaków, szkoła rolnicza. Do szkoły tej uczęszczał były prezydent Tanzanii Jakaya Kikwete.Dbano również o tężyznę fizyczną tworząc boiska piłkarskie i korty tenisowe, na których trenowały powstałe zespoły sportowe. Osadnicy zadbali również o życie kulturalne – powstał teatr i chór. Dużą wagę przywiązywano do obchodów polskich świąt narodowych i religijnych. Powstało tu również harcerstwo, a nawet sodalicja mariańska. Uchodźcami opiekował się Angielski Zarząd do Spraw Uchodźców w Afryce.
W 1947 roku rząd Polski rozpoczął działania mające na celu likwidację obozów uchodźczych. Polacy zaczęli rozjeżdżać się po całym świecie. Część z nich, przy pomocy Czerwonego Krzyża, odnalazła swoje rodziny. Inni, a zwłaszcza sieroty, korzystając z oferty Międzynarodowej Organizacji Uchodźców trafiły do Włoch, a następnie do Kanady gdzie zajęły się nimi rodziny zastępcze i tam kontynuowały edukację i karierę zawodową. Część Polaków postanowiła pozostać na tanzańskiej ziemi.
.
Mogiła Edwarda Wójtowicza ( Wikimedia )
.
Obecnie Tengeru jest miasteczkiem handlowym, w którym tętni życie. Ale Polaków już tam nie ma. Ostatni z nich, Edward Wójtowicz, który do końca swoich dni opiekował się polskim cmentarzem, odszedł w 2015 roku. „Cmentarz Wygnańców Polskich”, bo tak nazywa się miejsce spoczynku 150 Polaków, którzy tą ziemię wybrali na ostateczną przystań, otoczony jest wysokim murem.
.
Polskie groby na cmentarzu w Tengeru.
.
Nekropolia leży u podnóża wulkanu Mount Meru. Można tu znaleźć groby katolickie, żydowskie i prawosławne. Spacerując między pobielanymi płytami widzimy swojsko brzmiące nazwiska. Daty urodzin i śmierci wskazują na to, że pochowanych jest tu mnóstwo dzieci. Zwykle umierały w wyniku chorób tropikalnych. Ciszę i drgające z gorąca powietrze przeszywają dźwięki ukrytych w roślinności owadów. Niezwykły polski punkcik, położony tysiące kilometrów od Ojczyzny. To jest jedno z tych miejsc gdzie kawałek historii Polski można poczuć na własnej skórze. W tutejszej kaplicy umieszczono herby największych miast polskich, symbole narodowe, plakaty, materiały opowiadające o historii osady i cmentarza i tablice pamiątkowe. Na jednej z nich cytat z „Dziadów” cz. III Adama Mickiewicza: „Jeśli zapomnę o nich – ty, Boże na niebie, zapomnij o mnie”. Dzisiaj mogiłami na polskim cmentarzu opiekuje się Tanzańczyk Simon Joseph dobrze znający historię tego miejsca. Ojciec Simona, w młodości pracował na założonej przez Polaków farmie.
Co roku 1 listopada na terenie cmentarza celebrowana jest msza przez polskich misjonarzy
.
