Artykuły

Zmiany polityczno-ustrojowe w Polsce i świecie na przełomie XX i XXI wieku ( cz. 1 )

.

Prof.dr hab. Zbigniew Wiktor – Emerytowany profesor UWr

Instytut Politologii, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego

.

Kilka zdań o autorze tego artykułu

.

Autor tego artykułu jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest autorem kilkunastu książek, setek artykułów naukowych i publicystycznych, wypromował kilku doktorów nauk i setki magistrów i licencjuszy. Zdobywał wiedzę naukową nie tylko na Uniwersytecie Wrocławskim, ale studiował i był na licznych stażach i konferencjach naukowych  m.in. na Uniwersytetach w Moskwie, Belgradzie, Pradze, Lipsku, Berlinie, Symferopolu, Illinois, Phenianie, Wuhan. Jest przykładem wielkiego awansu społecznego ludzi z nizin społecznych, którzy dzięki Polsce Ludowej i socjalizmowi mogli zdobyć wyższe wykształcenie, zdobywać najwyższe tytuły i stopnie naukowe i wejść do elity intelektualnej polskiego narodu. Takich jak on jest w Polsce wielu. Po drugiej wojnie światowej jego rodzice przenieśli się na Dolny Śląsk, gdzie ojciec autora znalazł pracę w przemyśle młynarskim, ich nową ojczyzną stało się Skałeczno (później zwane Ścinawką), gdzie autor uczęszczał do szkoły podstawowej, a później do Liceum w powiatowym mieście Nowa Ruda. Od 1960 r. studiował prawo we Wrocławiu na Uniwersytecie  im. Bolesława Bieruta. W szczególności przedmiotem jego  zainteresowania naukowego była marksistowska teoria państwa i prawa, której później poświęcił dysertację magisterską i doktorską. W późniejszych latach przeszedł do Instytutu Nauk Politycznych (Politologii), w szczególności dużo uwagi poświęcał badaniom systemów politycznych Polski, Niemiec, USA-llinois, a ostatnio Chin. Habilitował się  w 1988 r. na Uniwersytecie im. Karola Marksa w Lipsku (Franz-Mehring-Institut) w d. Niemieckiej Republice Demokratycznej.

W działalności społecznej autor był związany z  ruchem robotniczym i komunistycznym. Jego dziadek i ojciec przed 1939 r. byli aktywnymi działaczami związków zawodowych, byli także sympatykami KPP, bronili interesów pracowniczych robotników, walczyli o poprawę warunków pracy i płacy, nie godzili się z brutalnym wyzyskiem, uciekając się także do walki strajkowej na budowach w Stalowej Woli. Dziadek po wyzwoleniu w 1944/45 r. włączył się aktywnie do budowy Polski Ludowej, wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, której był sekretarzem  w Radomyślu nad Sanem, był radnym GRN w Radomyślu  i PRN w Tarnobrzegu. Aktywnie popierał na przełomie 1944/45 r. działalność Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w Lublinie, Rządu Tymczasowego i Rządu Jedności Narodowej w Warszawie.  W tym czasie w Polsce toczyła się walka na śmierć i życie o ustrój sprawiedliwości społecznej, o Polskę ludową i socjalistyczną. Siły kapitalistyczne i obszarnicze, kontrrewolucyjne, wspomagane przez Kościół katolicki i pomoc z Zachodu dążyły do przywrócenia w Polsce kapitalizmu. Dysponowały one zbrojnymi leśnymi oddziałami (m.in. Narodowe Siły Zbrojne), które napadały na lewicowych działaczy, na posterunki milicji, mordowały radnych, utrzymywały terror wobec cywilnej ludności i przygotowywały się do 3. wojny światowej. Ten stan półotwartej wojny domowej  trwał do 1948 r. i zapisał się krwawymi wydarzeniami w historii narodu polskiego. Ofiarą tego terroru stał się także dziadek autora Jan Rybak, zamordowany bestialsko w lipcu 1945 r. Jego działalność była kontynuowana przez rodzinę i innych towarzyszy z Polskiej Partii Robotniczej.

Takich ofiarnych ludzi  w Polsce  w tym czasie było wielu. Dzięki ich pracy, męstwu i ofiarnej walce w latach 40-tych ub. wieku zwyciężyła władza ludowa, przeprowadzono reformę rolną, w miastach znacjonalizowano wielką  i średnią własność kapitalistyczną i banki, odbudowano kraj ze zniszczeń wojennych i stworzono gospodarkę planową, której podstawą były państwowe i spółdzielcze przedsiębiorstwa. W latach 1950-1955 w ramach planu 6-letniego zbudowano setki wielkich zakładów przemysłowych i rozbudowano przemysł ciężki, w tym górnictwo, hutnictwo, przemysł chemiczny, stoczniowy, energetykę, budownictwo nie tylko mieszkaniowe, także przemysłowe. Gałęzie te były rozwijane w dalszych planach 5-letnich, które umacniały potencjał gospodarczy i polityczny Polski Ludowej. Jednocześnie podnosił się poziom życia ludzi pracy, szczególnie klasy robotniczej. Następował awans cywilizacyjny i kulturalny  ludzi pracy i całego narodu, młodzież przenosiła się do miast, gdzie łatwiej było o pracę, mieszkanie i zdobycie wykształcenia. Polska Ludowa stała się krajem, gdzie normalnością było świadectwo szkoły średniej, rosła też liczba absolwentów uniwersytetów, politechnik i innych szkół wyższych.

W ciągu 45 lat Polski Ludowej ludzie pracy przyzwyczaili się do umiarkowanego dobrobytu, zapomnieli o dawnych plagach kapitalizmu, jak bezrobocie, głód, nędza, braku ubrań, dostępu do dóbr kultury i nauki, opieki lekarskiej, ubezpieczeń społecznych.

Wszystkie te osiągnięcia ekonomiczne, socjalne i kulturalne były możliwe, gdyż Polska Ludowa miała zabezpieczony byt międzynarodowy we wspólnocie państw socjalistycznych na czele ze Związkiem Radzieckim. Polska miała wysoką pozycję w polityce międzynarodowej, szczególnie w Organizacji Narodów Zjednoczonych. W czasie 2. wojny światowej Polska była brutalnie okupowana przez Niemcy hitlerowskie i utraciła prawie 40% potencjału gospodarczego i 6 mln ludności, ale po wojnie dzięki władzy ludowej i socjalizmowi szybko odrobiła te straty. W 1945 r, Polska odrodziła się w nowych sprawiedliwych granicach na Odrze, Nysie Łużyckiej i nad Bałtykiem. Do Polski powróciły dawne polskie ziemie i takie sławne miasta jak Gdańsk , Szczecin, Wrocław, Opole, Olsztyn i wiele innych. Jednocześnie Polska Ludowa wyrzekła się burżuazyjno-obszarniczego balastu ekspansji kolonialnej na Wschodzie zgodnie z zasadą ziemie ukraińskie Ukraińcom, białoruskie Białorusinom, litewskie Litwinom. Po 1945 r. Polska stała się jednolitym pod względem etnicznym państwem. W 1945 r. Polska liczyła ok. 22 mln mieszkańców, pod koniec lat 80-tych prawie 40 mln, wszyscy dorośli obywatele mieli pracę, pomyślnie rozwiązywano problem mieszkaniowy, zabezpieczone były potrzeby socjalne, kulturalne narodu.

.

Kontrrewolucja wewnętrzna i międzynarodowa

 

Odpowiedź na pytanie, dlaczego Europa przechodzi na prawo, należy rozpocząć od analizy przemian społeczno-politycznych, które doprowadziły do upadku ustroju socjalistycznego w ZSRR i Europie, głównie w Polsce pod koniec lat 80 tych XX wieku.

Były liczne przyczyny wewnętrzne i międzynarodowe upadku Polski Ludowej. Największą jej słabością była postępująca degeneracja ideowo-polityczna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, która w ciągu ponad 40 lat była siłą kierowniczą państwa i narodu i stopniowo schodziła z pozycji komunistycznych, proletariackich, ludowych na pozycje rewizjonizmu, oportunizmu i nacjonalizmu. Chorobą tą dotknięte były głównie kierownicze ośrodki w partii, spychające ją na tory socjaldemokratyczne i biurokratyczne. Partia, szczególnie jej kierownictwo, alienowała się od klasy robotniczej, traciła awangardowy charakter, zmniejszał się udział robotników  w składzie członkowskim, którzy mieli coraz mniej do powiedzenia i byli spychani na pozycje biernej masy. Umacniał się natomiast trzon biurokratyczno-kierowniczy, warstwa  wykonawczo-zarządzająca, w której z czasem wykształcił się ośrodek wewnętrznej kontrrewolucji.

W ten sposób osłabione zostały  a później zerwane zaufanie i więzi ideowo-polityczne między klasą robotniczą i ludem pracującym a kierownictwem partii. Ta rosnąca siła kontrrewolucji przejawiała się w próbach zahamowania dalszej budowy socjalizmu, próbach jego osłabienia i restytucji kapitalizmu w 1956, 1968, 1970, 1980-81 i ostatecznie w 1989 r. Czas Polski Ludowej (1944-1989) to okres  nieustannej walki o postęp społeczny, socjalizm, pokój , ale jednocześnie nieustanne zmagania z narastającą kontrrewolucją, której nie można sprowadzać tylko do zagnieżdżonej w partii. Były to pozostałości klas wyzyskujących, znaczne części drobnomieszczaństwa, generalnie Kościół katolicki, głównie jego hierarchia, które zachowały nieoficjalny wpływ na życie publiczne, cieszyły się materialnym poparciem ośrodków burżuazyjno-kapitalistycznych, utrzymywały więzi z wpływowymi ośrodkami antykomunistycznymi na Zachodzie  i czekały na stosowną okazję do wystąpienia. PPR i  PZPR  przeceniały znaczenie siłowych i  administracyjnych form zwalczania kontrrewolucji  wewnętrznej i nie doceniano nieoficjalnych wpływów burżuazji i innych sił reakcyjnych na konserwowanie i odradzanie stosunków kapitalistycznych.

Kontrrewolucja wewnętrzna nieustannie  korzystała ze wsparcia politycznego i materialnego zagranicznych ośrodków burżuazyjnych. Kapitalizm, szczególnie jego ośrodki imperialistyczne od 1945 r. nie spoczęły ani przez chwilę w dążeniach do obalenia Polski Ludowej i zniszczenia socjalizmu, a szczególnie jego głównej siły Związku Radzieckiego. Ośrodki kontrrewolucji zagranicznej w realizacji tych celów  sięgały do wszystkich dostępnych środków, w tym wojen, prowokacji, zamachów, dywersji, szpiegostwa, embarga, sankcji, izolacji, propagandy antykomunistycznej itp. Ważne miejsce w tym arsenale środków  odegrała dywersja ideologiczna, zmierzająca do wbicia klina między partię i jej kierownictwo a klasą robotniczą. Te plany skutecznie wdrożono w 1980 r., kiedy na fali strajków robotniczych w Gdańsku i na Wybrzeżu  powstała „Solidarność” jako początkowo ruch dążący do upodmiotowienia klasy robotniczej,  poprawy warunków pracy i płacy, wzmocnienia wartości socjalistycznych. Wtedy głównymi hasłami były: „Socjalizm tak- wypaczenia nie!”, „Proletariusze wszystkich zakładów, łączcie się!” Ruch ten za sprawą burżuazyjnych doradców, (którzy później stali się ministrami kapitalistycznej Polski) przekształcony został pod kłamliwymi hasłami „demokracji”, „lepszego socjalizmu”, „wolności” i „lepszego kapitalizmu” („kapitalizmu o ludzkim obliczu”) w silny ruch „wolnych związków zawodowych”, skierowany przeciwko Polsce Ludowej i socjalizmowi. W latach 1980-1989 nastąpiło nie tylko dalsze zahamowanie budownictwa socjalistycznego ale także  przyspieszenie demontażu pozostałości socjalizmu, do czego od 1985 r. walnie przyczyniło się nowe kierownictwo KPZR na czele z M. Gorbaczowem i B. Jelcynem.

.

Zmiany polityczno ustrojowe…. Ocena „Solidarności” i Lecha Wałęsy ( cz. 2 )

Zmiany polityczno-ustrojowe… Rola Chin i konsekwencje dla świata ( cz. 3 ).

Zmiany polityczno-ustrojowe…. Co dalej z Polską? ( cz. 4 ).

Zmiany polityczno ustrojowe… Dlaczego upadła Polska Ludowa? ( cz. 5 ).

Zmiany polityczno ustrojowe… Ruch robotniczy w obecnej Polsce ( cz. 6 ).

Zmiany polityczno-ustrojowe… Unia Europejska a Polska. ( cz. 7 ).

Inne z sekcji 

Wspomnienia Pałacykowiczów; Pałac i Jazz

. Niedawno pożegnaliśmy naszego kolegę red. Czarka Żyromskiego, był on prawdziwym żywym archiwum wrocławskiej prasy. Z wielkim pietyzmem gromadził wiele wartościowych materiałów o dziejach wrocławskiej kultury, a także o Kresach Wschodnich z których pochodził. Dzięki uprzejmości prezesa Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej Oddziału Dolny Śląsk red. Ryszarda Mulka, prezentujemy zebrane przez Czarka wspomnienia działaczy studenckich związanych […]

Tylko TAK znaczy TAK – Podpisz petycję w sprawie nowej definicji gwałtu

. Wujek zgwałcił 14-letnią dziewczynkę. Sąd oczyścił go z zarzutu gwałtu, bo… nie krzyczała. Na takie wyroki pozwala polskie prawo, bo zawiera definicję gwałtu sprzed II wojny światowej. Do Sejmu trafił projekt zmiany prawa, ale może napotkać opór konserwatywnych posłów oraz prezydenta. Dlatego zażądajmy głośno, by państwo przestało chronić gwałcicieli! Podpisz apel, a my dostarczymy […]