Rewolucja na Haiti. List gen. T. Louverture do Dyrektoriatu Republiki Francuskiej
02.05.2020
.
List generała Toussaint Louverture z dnia 15 Brumaire ( 6 listopada ) 1798 roku do Dyrektoriatu Republiki Francuskiej
„Gazeta Korespondenta Warszawskiego y Zagranicznego” nr 89 z 7 listopada 1800 r.
.
OBYWATELE REPREZENTANCI !
.
Czy spodziewaliście się gdy nominowanie Gen: Hedouville do rządu wyspy S. Domingo kazało się spodziewać szczęścia mieszkańców tego nieszczęśliwego kraju, że on ich wystawi na niebezpieczeństwo oczywiste, od którego miałem szczęście ich zachować. Kopia adresu do Dyrektoriatu, którą wam przyłączam okaże wam iak ten agent przy nayobszernieyszych śrzodkach czynienia dobrze, gdyby był chciał, omylił nadzieię prawdziwych przyiacioł wolności, zniechęcaiąc lud cały przeciwko iego władzy. Przez postępowania niepolityczne, przedsięwzięcia wolnościoboycze i samowolne prawa. Jakożkolwiek wielkie były przykrości, których doświadczyłem od G. Hedouville, nie mogłem jednak nie dopełnić moich obowiązków. Ochroniłem sprawę publiczną od niebezpieczeństwa, na które wystawiona była, a przez wdzięczność G. Hedouville oznaczył piętnem ochydy przywiązanie moie do oyczyzny. Szczęściem iest dla mnie, iż znayduie daleko gruntowniwysze w świadectwie moiego sumienia. Jednakże, ażeby wymowić podłe opuszczenie swoiego urzędu, pisze do was tak iako tu bezczelnie ogłosił, że oddzielam osadę od Francji, żem do niey wprowadził emigrantów i że z woyskiem opłaconym przez Anglią przyprowadziłem do skutku dawno rozmyslany proiekt niepodległości. Tak tedy potwarz nayczarnieysza wsparta chytroscią, intrygami i złotem Antyllów, tryumfuiąc nad niewinnością, przemagaiąc nad prawdą, zaciemniaiąc światło, sprawi, iż w iednym dniu utracę owoce dawnych mych zasług, wierności ku Francyi usiłowań, ażeby odniosła gore nad swemi nieprzyiaciołmi, ieżeli poczciwość moich sędziów nie będzie oporą przeciw tey złości. Lecz mam zaufanie w bezstronności rad obydwoch, w sprawiedliwości Dyrektoriatu i burza ściągaiąca się nad moią głową nie zastrasza mnie, będąc przekonany, iż od tych oddalona zostanie, ktorzy przez swoy stan i obowiązki są opiekunami niewinności, a mścicielami występku . Wyspa S. Domingo ochroniona od niebezpieczeństw, ktoremi była zagrożona, dążyć będzie do pomyślności mogących bydź spodziewanemi pod zasłoną praw i wolności i rządem Kommissarza Rhoume, do ktorego wysłałem deputacyą zapraszaiąc imieniem ocalenia publicznego, ażeby powrócił dla obięcia steru, dopoki Dyrektoryat nie postanowi czego według swoiego światła. Niezmienny w moich zasadach, rownie mocno przywiązany do Francyi, wolności iak zawsze poświęcać będę ciągle wszystkie momenta życia ku zapewnieniu szczęśliwości wyspy S. Domingo. Pozdrowienie Rzepltey Francuzkiey.
P.S. Przez wzgląd na niebezpieczeństwa zimy, przymuszony iestem wysłać okręt przed wydrukowaniem mego raportu. Pismo więc to, o ktorym doniosłem odbierzecie dopiero z duplikatą ninieyszego.
( podpisano ) Toussaint Louverture
Toussaint Louverture Generał kommen: armią St. Domingo do wszystkich obywatelów południowego departamentu.
Obywatele, Bracia i Przyjaciele.
Prawda przebiła na koniec powłokę kłamstwa, które ią od tak dawna przed wami ukrywało, i pomimo usiłowań nieprzyjaciół waszego szczęścia, dobroć waszej sprawy wzięła przecież nad nieprawością górę. Jeżeliby jeszcze pomiędzy wami znajdowali się tak zaślepieni ludzie, coby powątpiewali o zbrodniach zdradliwego Rigaud, a czystych moich zamiarach, dosyć mi będzie przypomnieć zaszłe zdarzenia na oddalenie tej wątpliwości. Cóż przedstawiałem na dzikie potwarze jakiemi Rigaud napełnił ten departament i odleglejsze kraje, wystawiając mnie w oczach współziomków jako zabojcę mych braci? W oczach Francuzów jako nieprzyjaciela mojej ojczyzny ? A w oczach obcych Narodów, jako gwałciciela wszystkich przez nie szanowanych ustaw? Moją odpowiedzią było umiarkowanie, i jeżeli wziąłem się przeciwko niemu do broni, to jedynie dla tego, iż wypowiedział wojnę Rzpltey, i bezpieczeństwu nad którym czuwać było powinnością moją; dla tego, iż podniósł sztandar buntu przeciwko władzy narodowej i jej prawemu naczelnikowi, na koniec dla odparcia niesłusznej napaści, gdy wojska jego złączone z rolnikami, których na swoja stronę przemowił napadły na wielkie i małe Goave i8 pod jego dowództwem popełniły tam bezprawia, o które on mnie w swoich pismach obwinia. Obywatele, którzy uniknęli morderstw, powróciwszy teraz do swoich spustoszonych siedlisk, mogą opowiedzieć okropności tego strasznego zdarzenia. Pomimo jednak potwarzow przez zaprzedane pioro niejakiego l’Abbe Bousquet ułożonych i dla zwiedzenia Obywatelow wydrukowanych i rozrzuconych, pomimo jego zabiegów na oczernienie w stronie północnej i zachodniej mojego postępowania: pomimo tajemnych układów konspiracji w tych Departamentach dla ogłoszenia się ich rządzcą: pomimo zdrady Bellegarda w wydaniu mu ważnej twierdzy Mole; pomimo pospolitego ruszenia z wieśniakow południowych dla wystawienia znacznej armii; pomimo chęci utworzenia marynarki, która złożona z stu barków chwytała wszystkie statki tak francuzkie jako i obce, i obdzierała, mordowała lub topiła ich ekwipaże: pomimo przejmowania moich Adressow i Proklamacjow zmierzających do wyprowadzenia was z błędu; pomimo wszystkiego jego starań u obcych pobliskich Rządow dla otrzymania ich pomocy w ludziach, ammunicji i broni;; na koniec pomimo tego wszystkiego co tylko przedsiębrał dla utrzymania się w nieposłuszeństwie, i dojścia swojego celu. Niebo mszczące się zbrodni, przymusiło go do ucieczki, tymczasem, gdy wspierając niewinność, użyczyło mi swojej pomocy, i przyprowadziło do szczęśliwego końca moje starania, wynikające z potrzeby obrony i szczęśliwości moich współ – ziomków.
Takie było moje przepowiedzenie w adressie pod dniem 30 Germinal, w którym przekładałem wam nieszczęścia, jakie wyniknąć mogą z dopomagania buntowi wszczętemu przez Rigaud. Byliście głuchemi na głos mój, i na głos rozumu; Na ten czas pomimo skłonności serca mojego musiałem użyć oręża. Dałem moje rozkazy Generałowi Defsolines, który wsparty męztwem Generałów Cleruaux i Laplume, złamał wszystkie zawady, które mu wystawiał Rigaud. Zostawszy panem twierdzy Aquion, mogąc postąpić dalej, wstrzymał zapał swoich żołnierzy pod St. Louis, i oczekiwał na skutek jaki sprawi mój list, który pisałem do urzednikow i wszystkich obywatelow miasta Cayes. Wyprawiłem z tym spokojnym poselstwem szefa brygady Vincent dyrektora fortyfikacjow w St. Domingo, oraz Obywatelow Arrault i Cezar. Przybyli oni do Cayes podając wam jedną ręką oliwną gałązkę pokoju; drugą mój adress przyrzekający zapomnienie na przeszłość. Rigaud za radą swoich wspólnikow odrzucił ten sposób zgody, lecz zawsze zdradliwy, spodziewając się zyskać na czasie, zostawił mnie w nadziei uskutecznienia niemniej łaskawych jak sprawiedliwych warunkow, które mu przepisałem dla zakończenia okropnej wojny domowej. W tym celu w zamian mojej deputacji wysyła Obywatelow Chalviere, Martin-Belfond i Latulipe, i gdy ja potwierdzam im swoje przyrzeczenia, i pozwalam im naradzać się z swemi współ-ziomkami małego Goave, przeciwnie moi deputowani doznają nieubłaganej surowości, nienawiści, zemsty, i widzą wszelkie do odporu przygotowania, postępki ich są sledzone, i nie wolno im wznieść głosu w pośrzod powszechnej trwogi.
Takie postępowanie jakkolwiek podejrzliwym mnie czynić powinno, nie ustawałem jednak w chęci pojednania: w tym celu pisałem do Rigaud, iż zapomnę o tym co się stało, iż nic więcej od niego nie wymagam, jak tylko ażeby poddał się rządowi Francuzkiemu, i uznał jego zwierzchnika: lecz widząc, iż daleki od tego, tym bardziej siły swoje powiększał: rozkazałem Generałowi Defsalines, któremu twierdza St. Louis otworzyła już swoje bramy, ażeby się pomykał ku miastu Cayes. Na zbliżenie się jego Rigaud ratował się ucieczką. Obywatele, dzień jego wyjazdu był dniem waszego oswobodzenia, weszło tam natychmiast wojsko Rzpltej, a jego w objęciu tego miejsca postępowanie, powinno was przekonać, iż jeżeli was umiało zwyciężyć gdyście się wzięli do oręża przeciw sprawiedliwości i rozsądkowi, nie widziało w was jak tylko przyjaciół i braci, skoro postrzegło i żeście się swoich błędów wyrzekli. Ja zaś w moich przyrzeczeniach jestem niezmiennym, i również zaufać możecie tym, które wam uczyniłem w mojej amnestii pod r. messidora. Lecz gdy wam poprzysięgam zapomnienie o przeszłości, winienem was przestrzedz, iż będę tym bardziej nieubłagany za przyszłe przewinienia, ponieważ zasłoniwszy was przed mieczem prawa, kiedyście wzięli oręż przeciwko Rzpltey, przez powszechne przebaczenie zostaję w odpowiedzi za wasza wierność i przysięgę, która przede mną macie wykonać, iż więcej nie zdradzicie Narodu, i że władzy jego posłusznemi będziecie. Oby ta szczęśliwa epoka, która was powraca towarzystwu i familiom, stała się nam pobudką wdzięczności dla Najwyższej istoty! Połączcie się ze mną bracia i przyjaciele na oddanie jej naszego dziękczynienia, a jeżeli wasza poprawa jest prawdziwie szczera, zaprzysięgajcie w jej obliczu wierność dla Rzpltey, przywiązanie dla waszego kraju, i posłuszeństwo dla waszych naczelników. _ Działo się w głównej kwaterze w Cayes 18 Thermidora ( 6 sierpnia ) r. 8 Rzpltej Francuzkiej jednej i nierozdzielnej.
Generał komm: ( pod:) Toussaint Louverture.
„Gazeta Korespondenta Warszawskiego y Zagranicznego” nr 89 z 7 listopada 1800 r.
.
Opowieści Grzegorza Wojciechowskiego: Jak Fidel Castro chciał zdobyć koszary Moncada
Opowieści Grzegorza Wojciechowskiego: Voodoo – religia buntu czarnych niewolników na Haiti
