.
Prof. dr hab. Zbigniew Wiktor
.
6.Indonezja
.
Indonezja w XIX w. znalazła się pod panowaniem kolonialnym Holandii i do lat 40-tych ub. wieku nosiła oficjalną nazwę Indii Holenderskich. Jest to kraj wyspiarski zamieszkały przez ludność pochodzenia malajskiego, wyznająca głównie islam. Głównym zajęciem ludności było rolnictwo, rybołówstwo, handel, zalążki przemysłu rozwijały się wyspowo w okresie 1. wojny światowej za sprawą inwestycji firm japońskich i amerykańskich, m.in. w wydobyciu ropy naftowej.
W Indiach Holenderskich pogłębiały się różnice społeczne, zwiększał się wyzysk i ucisk mas pracujących. Miejscowa drobna burżuazja indonezyjska dążyła do zwiększenia niezależności od kolonizatorów, na tym tle rodził i rozwijał się ruch narodowo-wyzwoleńczy, przede wszystkim Związek Islamu (Sareket Islamu), a także Zjednoczenie Socjaldemokratyczne, które powstały jeszcze przed 1. wojną światową. Rewolucja Październikowa wywarła znaczący wpływ na rozwój tego ruchu, pobudzała ciemiężone klasy do organizowania się i walki o swe interesy, powstawały związki zawodowe, organizowały się także warstwy średnie, wsuwające postulaty narodowo-wyzwoleńcze. Robotnicy uciekali się do strajków, ruch socjaldemokratyczny sięgał do wzorów ideowo-organizacyjnych Socjaldemokracji Holandii.
Wzrost ruchu narodowo-wyzwoleńczego przyczynił się do ustępstw ze strony kolonizatorów holenderskich, a w 1918 r. powstały pewne namiastki reprezentacji indonezyjskiej w postaci Rady Narodowej – organu doradczego, który przyspieszył radykalizację żądań społecznych i dążeń niepodległościowych. Powstał blok o nazwie Koncentracja Radykalna, żądający utworzenia narodowego parlamentu i zniesienia ucisku kolonialnego. Następowała dalsza radykalizacja ruchu, wybuchały powstania chłopskie, m.in. na Celebesie, Jawie i innych wyspach.
Ważnym wydarzeniem w rozwoju ruchu robotniczego Indonezji było w maju 1920 r. przekształcenie się Zjednoczenia (Ruchu) Socjaldemokratycznego w Komunistyczną Partię Indonezji, która wkrótce potem przystąpiła do 3. Międzynarodówki. Jednocześnie lata 20-te charakteryzowały się szybkim wzrostem związków zawodowych , walki strajkowej robotników, m.in. kolejarzy i tramwajarzy. Z czasem Komunistyczna Partia Indonezji wyrosła na główną siłę walki narodowo-wyzwoleńczej, a w okresie okupacji japońskiej walki z najeźdźcą japońskim. KPI odegrała ważną rolę w organizacji partyzantki antykolonialnej i obalenia panowania reżimu holenderskiego po 2. wojnie światowej. W 1945 r. ogłoszono powstanie Republiki Indonezji, ale reżim kolonialny nie chciał dobrowolnie opuścić Indonezji. Walki partyzanckie trwały do 1949 r. ( w niektórych rejonach dłużej) zanim Indonezja nie wyzwoliła się całkowicie spod jarzma kolonialnego. Głównymi siłami politycznymi nowego państwa była partia socjaldemokratyczna (socjalistyczna) i komunistyczna, które nakreśliły główne kierunki demokratycznych przemian ustrojowych. Z czasem powstały także partie i ruchy oparte na założeniach religijnych islamu. Ważną rolę organizatorską nowego państwa odgrywała armia. Prezydentem został wybrany demokratyczny i postępowy działacz społeczny Sukarno, ściśle współpracujący z komunistami, deklarujący m.in. budowę w Indonezji „socjalizmu indonezyjskiego”. Była to jedna z licznych w tym czasie koncepcji zdążania do socjalizmu, omijając formację kapitalistyczną, przy czym komuniści indonezyjscy mocno trzymali się doswiadczenia Mao Zedonga i partzanckiej walki KPCh oraz późniejszych przemian socjalistycznych w Chinach.
Komunistyczna Partia Indonezji zdobyła wielki autorytet wśród ludu indonezyjskiego, była masową partią z licznymi organizacjami terenowymi i mająca poparcie robotników, do poł. lat 60-tych była jednym z fundamentów państwa indonezyjskiego, przy czym w latach 60-tych orientowała się na Komunistyczną Partię Chin. Nie mogło się to podobać amerykańskiemu imperializmowi, który postawił na indonezyjskie siły kontrrewolucyjne, szczególnie armię. We wrześniu 1965 r. nastąpił pucz wojskowy gen. Suharto, KPI została brutalnie rozbita i zdziesiątkowana, wprowadzono dyktaturę wojskową, trwającą wiele dziesiątków lat. KPI została zdelegalizowana, wpędzona do podziemia i utraciła swe dawne znaczenie i wpływy. Była to też porażka dla maoistowskiej KPCh, która upatrywała w partii indonezyjskiej ważnego partnera zagranicznego, czerpiącego z teorii i praktyki maoizmu.
.
7. Japonia
.
Na odrębną uwagę zasługuje Japonia, która po reformach „Meidzi” w latach 60-tych XIX w. weszła na drogę przyspieszonego rozwoju kapitalizmu. Jednocześnie nie wyrzekła się wcześniej formułowanych celów imperialistycznych i rządów autorytarno-wojskowych. W rezultacie tej polityki Cesarstwo Japonii stało się na przełomie XIX/XX w. czołowym mocarstwem gospodarczym i polityczno-wojskowym na Dalekim Wschodzie i rozpoczęło wojny o panowanie w tej części świata, skierowane głównie przeciwko Korei, Rosji, Chinom, a później także Anglii, Holandii i Stanom Zjednoczonym. Japonia rywalizowała z mocarstwami europejskimi o nowy podział kolonii i narzucenie Chinom panowania kolonialnego. Po 1. wojnie światowej w wyniku wyparcia z Chin kajzerowskich Niemiec, głównie z prowincji Szandong, ich miejsce zajęła Japonia, co spotkało się z masowymi protestami ruchów postępowych w Chinach w 1918-1919 r. Imperializm japoński dążąc do zdobycia kolonii kierował się brakiem własnych bogactw naturalnych, surowców, taniej siły roboczej i szerokich rynków zbytu, co potęgowało jego determinację i arogancję w dążeniach imperialistycznych
Szybki rozwój kapitalizmu w Japonii przyspieszył rozbudowę przemysłu i nowej klasy robotniczej. Japoński proletariat z dużym mozołem organizował się w związki zawodowe i własne partie polityczne. Na przeszkodzie stały nie tylko czynniki i bariery administracyjno-prawne, ale także konserwatywna świadomość społeczna, zdominowana przez japońską wersję konfucjanizmu, gloryfikujący „harmonię” i współpracę całego społeczeństwa, wszystkich jego klas i warstw, znających „swoje miejsce” w społeczeństwie. Stereotypy te przezwyciężane były przez pogłębiające się nierówności majątkowe i rosnący wyzysk. Robotnicy bronili się akcjami strajkowymi, np. w 1919 r. było 2.388 strajków, w których brało udział 335 tys. osób. Strajkujący żądali 8-godzinnego dnia pracy, wyższych płac i poprawy warunków pracy. Walczono o legalizację związków zawodowych. Dopiero w 1921 r. utworzono Japońską Federację Pracy, w której znaczne wpływy miały siły lewicowe. W 1922 r. Federacja przyjęła rewolucyjny program, jednakże później górę w niej wzięły tendencje syndykalistyczne. Wrzenie ogarniało też małorolnych chłopów i biedotę wiejską.
Ważną rolę w dziele radykalizacji walk klasowych w Japonii odegrała Rewolucja Październikowa w Rosji a także walka z kontrrewolucją japońską na Dalekim Wschodzie, która przepędzona została dopiero na początku lat 20-tych XX w. Zmieniło to układ sił prosocjalistycznych w Japonii. Już w 1920 r. nastąpiło połączenie różnych grup marksistowskich w Japońską Ligę Socjaldemokratyczną . Była ona zwalczana przez rząd i w 1921 r. rozpadła się. W tym samym roku powstał nowy ruch pod kierunkiem Watanebo Masanosuke i Tekudey Kynichi, która przybrała nazwę Partia Przebudzenia Ludu, a rok później 15 lipca 1922 r. odbył się zjazd organizacji komunistycznych, które przekształciły się w Komunistyczną Partię Japonii. Ruch komunistyczny w Japonii, podobnie jak w innych państwach azjatyckich, był prześladowany przez reżim burżuazyjno-cesarski, jednocześnie musiał on toczyć walkę z siłami ugodowymi, które były udziałem słabszych ideowo części japońskiego proletariatu.
W okresie międzywojennym Japonia rozwinęła się gospodarczo i wojskowo, a w polityce międzynarodowej poczynając od lat 30-tych zagarnęła Mandżurię (Mandżukuo) a w 1937 r. kontynuowała dalszą ekspansję przeciwko Chinom. W 1939 r. wystąpiła próba podboju Mongolii, co zastopowane zostało przez wojska mongolskie i radzieckie nad rzeką Chałkin Goł. W 1941 r. Japonia weszła w sojusz z hitlerowskimi Niemcami i innymi państwami faszystowskimi, wstąpiła także do sojuszu antykominternowskiego, a w grudniu 1941 r. zaatakowała USA na Hawajach, jednocześnie rozpoczęła ekspansję przeciwko posiadłościom Anglii, Francji i Holandii na Dalekim Wschodzie, co stworzyło wielki japoński protektorat, organizowany pod hasłem „Azja dla Azjatów”.
Dalsze plany tej ekspansji załamały się wraz z kontrofensywą wojsk USA i ich sojuszników, a przede wszystkim zrzucenie w sierpniu 1945 r. 2 bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki i przystąpienie do wojny przeciwko Japonii Związku Radzieckiego, którego armie wyparły Japończyków z Mandżurii i północnej Korei. We wrześniu 1945 r. Japonia podpisała bezwarunkową kapitulację i przez wiele lat była okupowana przez USA. Wraz z zakończeniem stanu wojny przez oba państwa na terenie Japonii w dalszym ciągu pozostały bazy amerykańskie, tym razem jako sojuszniczego państwa i Japonia pozostaje ważnym punktem geostrategicznej pozycji USA w tym rejonie świata. W wyniku wojny z Japonią ZSRR przyłączył południowy Sachalin i Wyspy Kurylskie, co obecnie jest kwestionowane przez odradzające się japońskie siły wielkomocarstwowe.
W rezultacie wojny Japonii narzucony został system polityczny nawiązujący do zachodniego, głównie amerykańskiego, modelu demokracji burżuazyjno-liberalnej. Ważną rolę w życiu politycznym współczesnej Japonii odgrywa ruch komunistyczny, który w ostatnich latach podzielił się na dwie partie: Komunistyczną Partię Japonii, powiązaną kiedyś z Moskwą i KPJ-Marksistowsko-Leninowską o charakterze maoistycznym (prochińska). Obecnie Japonia należy do najbogatszych państw, jest 3 gospodarką świata. W polityce zagranicznej opiera się o sojusz ze Stanami Zjednoczonymi, gros japońskiego eksportu kierowany jest na rynek amerykański. W polityce wewnętrznej w Japonii następuje odradzanie tradycji i tendencji imperialnych, co budzi sprzeciw zarówno postępowych sił wewnętrznych jak i zagranicznych.
.
8. Turcja
.
Spośród krajów Azji zachodniej, zwanych też Bliskim i Środkowym Wschodem ruch demokratyczny i rewolucyjny najbardziej rozwinął się w Turcji, w której w wyniku klęski poniesionej przez Sułtanat i Imperium Otomańskie w 1918 r. rozpadło się ono, a jego rozległe terytoria w dużej części zajęte zostały przez Anglię i Francję jako nowe kolonie lub mandaty Ligi Narodów. W związku z tym w Turcji właściwej lub narodowej ukształtował się od 1923 r. ustrój republikański, a władzę w niej objęły siły burżuazyjno-demokratyczne, kierowane przez różne ugrupowania tzw. Młodoturków. Pośród nich wyróżniał się Mustafa Kemal, zwany później Ojcem Turków (Ataturk), który skupił wokół siebie różne nurty burżuazyjno-demokratyczne, prowadzące walkę z państwami imperialistycznymi, głównie z Anglią, dążącymi do jak najdalszego rozczłonkowania Turcji, a jednocześnie wewnątrz kraju z siłami konserwatywno-islamskimi, zwolennikami reżimu sułtanatu, islamu i separatystami. Ataturk tworząc Republikę Turecką sięgał do postępowych demokratycznych zasad i wartości demokracji liberalnej z silnym parlamentem i prezydentem, co stabilizowało w Turcji porządki burżuazyjno-kapitalistyczne. Jednocześnie Młodoturcy sięgnęli w przemianach do europejskich wartości kulturowych, np. znieśli pismo arabskie i jako powszechnie obowiązujące wprowadzili przystosowany do języka tureckiego alfabet łaciński.
Ruch robotniczy w Turcji rozwijał się wyspowo w wielkich miastach, jednak działalność partii komunistycznej była zakazana, trudna była sytuacja związków zawodowych, jednak strajki wybuchały nielegalnie. Dzieło Rewolucji Październikowej dotarło do Turcji dzięki pokojowej polityce Lenina, który doprowadził do wycofania się Rosji z imperialistycznej wojny i zawarł pokój z Niemcami i Austr-Węgrami a takaże z Turcją w ramach tzw. pokoju brzeskiego , zawartego w marcu 1918 r. Związek Radziecki popierał Młodoturków i nową Turcję z powodów geostrategicznych, chcąc wyjść z okrążenia po Traktacie Wersalskim. Turcja w swym dalszym rozwoju przechodziła przez kolejne zamachy stanu, dokonywane przez armię, która łamała zasady republiki demokratycznej i wprowadzała ostry reżim policyjno-wojskowy, w którym nie respektowano podstawowych praw człowieka i zakazywano działalności postępowych partii i związków zawodowych. W okresie 2. wojny światowej Turcja była terenem wpływu różnych mocarstw, głównie Anglii, Niemiec, Związku Radzieckiego, co zapewniało jej neutralność i uniknięcie działań wojennych.
Po 1945 r. w Turcji ścierały się wpływy radzieckie i amerykańskie. Ostatecznie pod koniec lat 40-tych XX w. zwyciężyły te ostatnie i Turcja w ciągu następnych paru lat weszła do paktu wojskowego NATO i CENTO, stając się ważnym podmiotem polityki amerykańskiej na Bliskim i Środkowym Wschodzie. Jednocześnie Turcja rozszerzała współpracę gospodarczą z państwami europejskimi, szczególnie z RFN, do której napłynęły wielkie rzesze tureckich gastarbeiterów. Rząd turecki liczył na przyłączenie Turcji do EWG a później do Unii Europejskiej, wydaje się jednak, że obecnie jest to mało prawdopodobne.
Obecnie Turcja jest rządzona przez autorytarny rząd prezydenta R.Erdogana, który łamie podstawowe prawa człowieka. Partia komunistyczna jest zakazana, ale jest ich kilka i prowadzą aktywną działalność podziemną. Do najbardziej aktywnych należy Kurdyjska Partia Pracy, także Marksistowsko-Leninowska Partia Komunistyczna Turcji i Kurdystanu, które prowadzą nie tylko szeroką działalność ideowo-polityczną, także walkę partyzancką, stojąc na czele walki o niepodległość Kurdystanu. Problem kurdyjski w Turcji jest częścią zagadnienia międzynarodowego w tym rejonie ze względu na dążenia niepodległościowe Kurdów także w Syrii, Iraku, Iranie i Azerbejdżanie. Ważnym krokiem na drodze wyzwalania Kurdystanu jest uzyskanie szerokiej autonomii Irackiego Kurdystanu, na pograniczu Turcji i Iranu, który stanowi swoisty nowy Piemont dla narodu kurdyjskiego. Bliski Wschód jest bardzo niestabilnym rejonem świata, w którym krzyżują i zderzają się interesy nie tylko wielkich mocarstw, także Izraela, o czym świadczy obecna krwawa wojna w Syrii, wcześniej w Iraku i Afganistanie oraz wcześniejsze wojny Izraela z państwami arabskimi. Ciągle nie jest rozwiązany problem niepodległego państwa palestyńskiego, uzyskana autonomia nie zadowala aspiracji narodu palestyńskiego. Sytuacja w Turcji i szerzej na Bliskim Wschodzie jest bardzo niestabilna, zmienna i dynamiczna. Napięcie międzynarodowe i w klasowa w Turcji i w rejonie Bliskiego Wschodu zaostrzają się, co grozi grozi nową wojną. Na celowniku sił imperialistycznych tym razem jest Iran. Turcja pod rządami Erdogana aspiruje do pozycji lokalnego mocarstwa, o czym świadczy jej polityka i interwencja militarna w Syrii a także poparcie dla Azerbejdżanu w jego walce z Armenią o Górski Karabach. także próby interwencji w Libii, co wskazuje na próby odbudowy mitu i pozycji państwa ottomańskiego sprzed 1. wojny światowej. Na to nakładają się zadawnione spory o liczne greckie wyspy, szelf i bogactwa naturalne na Morzu Egejskim, co podgrzewa atmosferę polityczną w tym rejonie Morza Śródziemnego.
.
9. Iran (Persja)
.
Iranowi przez wiele wieków udawało się utrzymać niepodległość. Iran jako Persja miał okres świetności w czasach starożytnych i średniowieczu, ale od XIX w. był on celem imperializmu angielskiego i rosyjskiego co pozwoliło Iranowi balansować między dwoma kolonialnymi konkurentami i wygrywać interesy narodowe. Po Rewolucji Październikowej władza radziecka zerwała z polityką caratu. Możliwości rozwoju ruchu robotniczego w Presji były bardzo ograniczone ze względu na ogólne zacofanie kraju i silne półfeudalne pozostałości w strukturze społeczno-gospodarczej. Życie społeczne odbywało się przy dominacji Islamu i meczetów (szyitów). Po 1. wojnie światowej Rosja radziecka wycofała swe wojska z Persji, co wykorzystali Anglicy dla umocnienia własnych wpływów. Władza centralna szacha była bardzo słaba, kraj rozdzierany był rywalizacją różnych regionalnych chanatów. Po 1. wojnie światowej w Persji umacniały się wpływy narodowej burżuazji za sprawą ruchów narodowo-wyzwoleńczych i burżuazyjno-demokratycznych.
W czerwcu 1920 r. powstała Komunistyczna Partia Persji. W przygranicznych rejonach do Rosji powstawały ruchy bardziej rewolucyjne, dążące do zdobycia władzy a nawet umacniały się lokalne instytucje radziecko-perskie (ruch gilański), ale nie utrzymały się one na dłużej. W latach 30-tych XX wieku w Persji silniej zaczęły inwestować firmy niemieckie, co wiązało się z próbami umocnienia na trwałe wpływów politycznych i opanowania perskich źródeł ropy naftowej. Wraz z rozpoczęciem 2.wojny światowej Anglicy rozszerzyli swe wpływy w Persji, wypierając z niej Niemców i jednocześnie od 1941 r. Persja okupowana była w części północnej przez wojska radzieckie, a część południową zajęły wojska angielskie. Iran z tego powodu był ważnym łącznikiem w komunikacji między zachodnimi aliantami a Związkiem Radzieckim. Tą trasą podążały liczne konwoje z pomocą gospodarczą i i techniczną np. środki transportowe dla Armii Radzieckiej. Pod koniec listopada i na początku grudnia 1943 r. w Teheranie odbyło się 1. spotkanie Wielkiej Trójki (Stalin, Roosevelt, Churchill), na którym uzgodniono m.in. szybkie utworzenie Frontu Zachodniego przeciwko hitlerowskim Niemcom na Zachodzie Europy.
Po wojnie w Persji rozszerzały się wpływy radzieckie, ich szczytem były rządy premiera Mosadeqa, dążącego do stworzenia neutralnego Iranu, który w dalszej przyszłości mógłby przekształcić się w państwo demokracji ludowej. Zapowiedzią była nacjonalizacja przemysłu naftowego. Rząd Mosadeqa obalony zostały w 1953 r. przez zamach wojskowy (przy czynnym udziale wywiadów zachodnich), co umocniło wpływy angielskie i amerykańskie. Od 1955 r. Persja weszła w skład paktu wojskowego CENTO, a głową państwa został szach Iranu Reza Pahlavi. Przez ponad 25 lat umacniał on rządy irańskiej burżuazji kompradorskiej i zależności Iranu głównie od polityki USA. Siły lewicowe, przede wszystkim partia komunistyczna Tudeh były prześladowane, a sama partia działała w podziemiu.
W 1979 r. reżim szacha został obalony przez rewolucję narodowo-religijną, kierowaną przez ayatollachów, która odżegnała się od polityki proamerykańskiej i wprowadziła ustrój państwowy, którego podstawą jest koran – Islamska Republika Iranu. Rządy ayatollachów z jednej strony opierają się o konserwatywno-religijny islam, ale w relacjach międzynarodowych są wyrazem respektowania interesów narodowych i antyimperialistycznych wobec USA i Izraela. Z tych powodów Iran jest nieustannie atakowany przez USA i Izrael, a nawet oba te państwa grożą mu wojną (podobnie jak KRLD) za rzekome posiadanie broni atomowej (lub dążenie do jej produkcji). Jednocześnie rewolucja islamska nie zezwala na legalną działalność partii komunistycznej, która działa w podziemiu.
Podsumowanie
Rewolucja Październikowa należy do największych wydarzeń ostatnich ponad 100 lat. Wywarła ona wielki wpływ na współczesną epokę, w jej wyniku obalona została władza burżuazyjno-obszarnicza w Rosji i władzę przejęli Bolszewicy cieszący się dużym poparciem rosyjskiego proletariatu, biednego chłopstwa i zrewoltowanych żołnierzy. Powstało państwo socjalistyczne – państwo dyktatury proletariatu w formie rad robotniczych, chłopskich i żołnierskich. Zwycięska rewolucja odparła ataki kontrrewolucji wewnętrznej i zagranicznej i kraj wkroczył na tory rozwoju pokojowego, którego podstawą w początkowej fazie był komunizm wojenny, później nowa polityka ekonomiczna (NEP) i kapitalizm państwowy, a od 1929 r. scentralizowana gospodarka planowa w formie planów 5-letnich. W płaszczyźnie polityczno-ustrojowej państwo radzieckie było republiką rad, a z punktu widzenia złożoności wewnętrznej związkiem wolnych narodów , narodowości i grup etnicznych zrzeszonych w republikach związkowych, republikach autonomicznych i okręgach autonomicznych, których najwyższą formą organizacyjną był od grudnia 1922 r. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, funkcjonujący do grudnia 1991 r.
Rewolucja Październikowa, Rosja Radziecka, ZSRR i Międzynarodówka Komunistyczna wywarły wielki wpływ na przyspieszenie wyzwalania się narodów i ludów Azji spod jarzma kolonialnego ucisku i zależności. Przykładem do naśladowania było prawidłowe rozwiązanie kwestii narodowej w samej Rosji, którego podstawą była wolność i równość narodów, socjalistyczne stosunki społeczne, internacjonalizm proletariacki i patriotyzm radziecki.
Wielkie znaczenie dla przyspieszenia zmian polityczno-ustrojowych i społeczno-gospodarczych miały przemiany i rozwój w pięciu republikach radzieckich w Azji środkowej, które przechodziły do socjalizmu z licznymi pozostałościami epoki feudalnej., co było możliwe dzięki ogromnej pomocy wyżej rozwiniętych zachodnich republik radzieckich, a głównie Rosji i Ukrainy. Polityka ta była realnym potwierdzeniem zasady internacjonalizmu proletariackiego i radzieckiego patriotyzmu. Przykład rozwoju tych republik był potwierdzeniem w praktyce tezy sformułowanej przez Lenina o możliwościach przechodzenia do socjalizmu omijając kapitalizm, co było i jest uważnie studiowane a nawet naśladowane w zacofanych krajach tzw. 3. świata.
Szczególnie daleko idące następstwa polityczno-ustrojowe wystąpiły w Chinach, Korei, Wietnamie i Mongolii, gdzie walka mas ludowych kierowana przez partie komunistyczne doprowadziła do powstania i rozwoju antykolonialnego, antykapitalistycznego, ludowo-demokratycznego ruchu a po 1945 r. do jego przekształcenia się w nurt rewolucji socjalistycznej i powstania państw socjalistycznych i rozpoczęcia budowy podstaw ustroju socjalistycznego.
Nadzwyczaj doniosłe jest doświadczenie Chińskiej Republiki Ludowej, która obecnie obchodzi wielki jubileusz 100-lecia powstania Komunistycznej Partii Chin, traktowany przez władze jako zakończenie etapu wielkiej konsolidacji narodu wokół partii i zakończenia wstępnego etapu budowy umiarkowanej pomyślności społeczeństwa. KPCh i ChRL mimo zmiany taktyki budownictwa socjalistycznego nie odeszły od celu strategicznego, którym jest zdążanie do socjalizmu a w dalszej perspektywie do komunizmu. Chiny ze względu na wielkość narodu i państwa i duże sukcesy w ostatnich ponad 40 latach socjalistycznej gospodarki rynkowej są wielkim kontynuatorem nie tylko własnej rewolucji, także dzieła Rewolucji Październikowej. Dzięki niej gospodarka ChRL wysunęła się na drugie miejsce w świecie (przy czym pod względem siły nabywczej juana faktycznie Chiny są na 1. miejscu), a w polityce wewnętrznej umożliwia skuteczne zaspokajanie potrzeb społecznych wielkiego narodu chińskiego.
Jednocześnie „chiński model” z uwagą jest obserwowany i studiowany przez inne narody, szczególnie znajdujące się na niższych stadiach rozwoju gospodarczo-społecznego. Chińska droga do socjalizmu jest także wynikiem Rewolucji Październikowej, ale jednocześnie ze względu na specyfikę rozwoju narodowo-cywilizacyjnego stanowi oryginalny wkład do rozwoju marksizmu, a w szczególności naukowego socjalizmu. W 2021 roku Komunistyczna Partia Chin obchodzi jubileusz 100 -lecia utworzenia, zapewne będzie to okazja do podsumowania polityki KPCh w tym okresie, szczególnie w ostatnich ponad 40-tu latach a także formułowania planów na bliższą i dalsza przyszłość. Prognozy ekonomistów co do dalszego rozwoju Chin i USA są bardzo niekorzystne dla yankesów. Za 15 lat USA będą na drugim (licząc w cenach zachodnich), a w 2050 r. na trzecim miejscu nie tylko pod względem wielkości PKB, także wyrównania dochodów ludności per capita. Nie tylko ten czynnik otwiera przed ludzkością nowe możliwości i perspektywy oraz historyczną konieczność nowej socjalistycznej rewolucji., rozumianej jako wielka zmiana. Przy czym ze względu na potęgę gospodarczą ludowych Chin i zmiany układu sił w skali międzynarodowej będzie ona miała zapewne pokojowy charakter.
Źródła i literatura:
Aspects of contemporary Asia. Security and economy. Edited by Joanna Marszałek-Kawa,
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015;
Azja-Pacyfik. Azja, Społeczeństwo, Polityka, Gospodarka. Chiny w kręgu nowych kultur.
Towarzystwo Azji i Pacyfiku. SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny. Rocznik, Tom
XVIII (2015), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015;
Blessing Klaus, Die sozialistische Zukunft. Kein Ende der Geschichte. Eine Streitschrift. Edition
berolina, Berlin 2014;
Bożyk Paweł, Apokalipsa według Pawła. Jak zniszczono nasz kraj, Wydawnictwo Wektory – Bielany Wrocławskie, Wrocław 2015;
Brar Harpal, Imperialism, Decadent, Parasitic, Moribund. Printed in India by P.Printers, Dehli-
India, 1997;
Chiny i świat zewnętrzny. Redakcja naukowa Joanna Marszałek- Kawa. Wydawnicwo Adam
Marszałek, Toruń 2016;
Chołaj Henryk, Powrót olbrzyma w zglobalizowanym świecie. Oficyna Wydawnicza, Szkoła
Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2011;
Czubińskie Antoni, Wiesław Olszewski, Historia powszechna 1939-1997. Podręcznik dla studentów historii i nauk politycznych. Wydanie 2 poprawione i poszerzone. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A.Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1999;
Deng Xiaoping, Chińska droga do socjalizmu. Wybór prac z lat 1956-1987. Książka i Wiedza,
Warszawa 1988;
„Dialog” -otazky -odpovedi -komunisticky list. Miesięcznik teoretyczno-polityczny czeskich komunistów, Praha;
Deutscher Isaac, Stalin, eine politische Biographie. Dietz Verlag, Berlin 1990;
Economic and energy stability in Asia. Perspectives and scenarios.Edited by Joanna Marszałek-
Kawa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016;
Fenby Jonathan, Chiny, Upadek i narodziny wielkiej potęgi. Wydawnictwo Znak, Kraków 2009;
Gossweiler Kurt, Wie konnte das geschehen? Sammlungen der Analysen, Referate, Kritiken, Reden und Briefe…, Beitraege 1-3. Herausgeber:KPD, offen-siv, Freidenker-Verband, GRM Eulenspiegel-Verlag, Bodenfelde 2017;
Historia Drugiej Międzynarodówki, t.1-2, Książka i Wiedza, Warszawa 1978;
Historia powszechna (w 10 tomach), opracowana przez Akademię Nauk ZSRR, w szczególności t. 10 (pod red. W.W.Kurasowa). Książka i Wiedza, Warszawa 1975;
Ho chi Minh, Gefaengnis-Tagebuch. HeRaS Verlag, Reiner Sculz Berlin, 2020;
Hu Jintao, Wystąpienie na XVIII Kongresie KPCh. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013;
Granet Marcel, Cywilizacja chińska. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973;
InitiativeCommuniste” – Mensuel du Pole de Renaissance Communiste en France -P.R.C.F, Lievin, France;
Is the 21st Century the Age of Asia? Edited by Joanna Marszałek-Kawa. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012;
Kijas Artur, Józef Morzy, Jerzy Ochmański, Zarys dziejów ZSRR. Książka i Wiedza, Warszawa 1984;
Kim Ir Sen, Pamiętniki w wirze stulecia, t.1, Cieszyn 1996;
Kim Ir Sen, Memuary, w woboworotie wieka. Izdatielstwo litieratury na innostrannych jazykach, Korea, Phenian 1992, t.1-3;
Kim Il Sung, Reminiscences with the Century. Foreign languages Publishing House, Phenian 1995;
Kochan Jerzy, Socjalizm. Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, Warszawa 2013;
Kołodko Grzegorz, Dokąd zmierza świat, Ekonomia polityczna przyszłości. Wydawnictwo
Prószyński i Spółka, Warszawa 2013;
Kołodko Grzegorz, Czy Chiny zbawią świat. Warszawa 2018;
Kubi Michael, Die Sowjetdemokratie und Stalin. Theorie und Praxis in der Sowjetunion 1917-1953.
Herausgeber „offen-siv”, Hannover 2015;
35 lat gospodarki Polski Ludowej. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Kazimierza Secomskiego.
Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1979;
Liu Haitao, Grand Design, China forges ahead in promoting world peace and common development. (w:) „Beijing Review” 2017, November 2, Nr 44;
Mao Tse-Tung, Dzieła Wybrane, t.1-4. Książka i Wiedza, Warszawa 1953;
Międzynarodowy ruch robotniczy, t.1-2. Książka i Wiedza, Warszawa 1976;
Najnowsza historia Chin 1917-1976. Książka i Wiedza, Warszawa 1976;
„Nowa Krytyka” – Czasopismo Filozoficzne pod red. prof. dra hab. Jerzego Kochana, Szczecin
2017, Nr 38; Nr 42 z 2019 r. i inne;
Nowa pozycja Chin w zmieniającym się świecie. Polityka-ekonomia-społeczeństwo. Redakcja
naukowa Joanna Marszałek-Kawa, Andrzej Stelmach, Maciej Walkowski, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2017;
Orzechowski Marian, Rewolucja, Socjalizm, Tradycje. Książka i Wiedza, Warszawa 1978;
Pan Chwan Czżu, Korea-Kratkoje swiedienije. Phenian 1988;
Piechówka Szymon, Transformacja polityczna Chińskiej Republiki Ludowej ma początku XXI wieku, praca doktorska obroniona w Instytucie Politologii Uniwersytety Wrocławskiego w 2016 r.;
Polityka państw azjatyckich. Wyzwania i dylematy. Redakcja naukowa Joanna-Marszałek Kawa,
Karolina Julia Helnarska, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015;
Polska, Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986;
Polski Ruch Robotniczy. Zarys historii. Pod red. A,Czubińskiego, Książka i Wiedza,
Warszawa,1974;
Priestland David, Welt-Geschichte des Kommunismus. Verlagsgruppe Random House, Berlin 2009;
Rakowski Mieczysław, Przemiany i szanse socjalizmu (w konfrontacji z kapitalizmem od czasów
Marksa po bliską przyszłość). Warszawa, kwiecień 2004;
„Revolutionary Democracy”, Half-Yearly publised by Vijay Singh, New Dehli, India, Vol. XXIII. October 2017, Nr.1;
Rodziński Witold, Historia Chin. Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1974;
Samir Amin, Zmurszały kapitalizm. Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2004;
Schnehen G., Stalin, Eine Marxistische Biographie. Bochum 2019;
Schneider Horst, „Ueber die Russen und ueber uns”. (w:) „Rot Fuchs” -Tribuene fuer Kommunisten und Sozialisten in Deutschland, Berlin 2017, Nr 11.
Song Hongbing, Wojna o pieniądz 2. Świat władzy pieniądza. Wydawnictwo Wektory, Bielany
Wrocławskie 2009;
Starcie tytanów. BRICS vs.USA. „Opcja na prawo” Wydawnictwo Wektory, Bielany Wrocławskie,
2015;
Stiglitz Joseph, Globalizacja. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007;
Study on the Sinicization History of Marxism. Makeshi Zhuyi Zhongguochua Shi, Wuhan 2015;
Szymczak Tadeusz, Ustrój polityczny Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (1936-
1976). Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1978;
Teoria Naukowego Komunizmu. Wydawnictwo MON, Warszawa 1976;
The Transformation of Central Asia under Soviet power. (w:) „Lalkar”, Monthly of the CPGB-ML, Birmingham, Nov./Dec. 2017, Issue 245;
Wang Hairong, Embarking on a New Journey. CPC National (XIX) Congress opens a new chapter for the Chinese nation. (w:) „Beijing Review” 2017, Nov. 2, Nr 44;
Wajda Augustyn, Globalizacja. Społeczeństwo i jego rozwój. Instytut Wydawniczy „Książka i Pra
sa”, Warszawa 2011;
Wardęga Joanna, Chiński nacjonalizm. Rekonstruowanie narodu w Chi nskiej Republice Ludowej.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014;
Wiejacki Wojciech, Sprzeczności społeczno-polityczne współczesnych Chin, praca doktorska obroniona w Instytucie Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego w 2016 r.;
Wiktor Zbigniew, Chiny na drodze socjalistycznej modernizacji. Wydawnictwo Adam Marszałek,
Toruń 2008;
Wiktor Zbigniew, Przyczynek do analizy sprzeczności współczesnych Chin.(w:) „Studia Orientalne”. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016, Nr 2 (10);
Wiktor Zbigniew, Skład socjalno-klasowy KPCh w świetle 18. Kongresu. (w:) „Studia Orientalne”, 2014, Nr 2 (6), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014;
Wiktor Zbigniew, Związki między polityką, ekonomią a nauką w Chinach. Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji Naukowej na temat marksizmu i socjalizmu w XXI wieku. Wuhan 21-22 listopada 2015 r. (w:) „Studia Orientalne”, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016, Nr (9);
Wiktor Zbigniew, Mieczysław Rakowski, Rozwój i prognozy przyszłości Chin w zmieniającym się świecie. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012;
Wiktor Zbigniew, Dr (Jia) Wei Xiao, Thoughts on Theoretical Problems in the Book of President Xi Jinping Zarządzanie Chinami Tom I (The Governance of China Vol.I), Adam Marszałek Publishing House, Toruń 2019, p. 572 . (W:) Reality of Politics, Estimates-Comments-Forecasts, Adam Marszałek Publishing House, Toruń 2019/2020, Nr 10;
Woerterbuch der Geschichte. t. 1-2, Dietz Verlag, Berlin 1983;
Xi Jinping, Innowacyjne Chiny. Wydawnictwo „Kto jest Kim”, Warszawa 2015;
Xi Jinping, Report to the 19th CPC National Congress. Highlights of Xi Jinping’s Report. Into a New Era. Marching toward. A decesive victory.(w:) „Beijing Review” 2017, Oct. 26, Nr 43;
Xi Jinping, The Governance of China. Foreign Languages Press. Beijing , China 2014;
Xi Jinping, Zarządzanie Chinami, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019;
Zheng Hangsheng, Li Yingsheng, Historia chińskiej socjologii. Wydawnictwo Adam Marszałek, bez daty wydania, prawdopodobnie 2008;
Zieliński Eugeniusz, Wietnam socjalistyczny – zjednoczony. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1978.
Zhang Zhuoyuan (edited by), Translated by Pan Sai, Li Pengfei, China’s Economic Tendencies under the New Normal. Beijing 2017;
Zhao Yongsheng, , Financial Reforms in China. From an Institutional View . China Renmin University Press, Beijing 2017
Prof. Zbigniew Wiktor, Wrocław, 12.I. 2021 r.
.
Czy wiek XXI będzie wiekiem Azji i socjalistycznych Chin? (Cz.1)
Czy wiek XXI będzie wiekiem Azji i socjalistycznych Chin? (cz.2)
Czy wiek XXI będzie wiekiem Azji i socjalistycznych Chin? (cz.3)
Czy wiek XXI bedzie wiekiem Azji i socjalistycznych Chin? (cz.4)
